Iskaashi Carleton-Faribault PAR
Asalka Mashruuca
Bishii Oktoobar 2018, Kollejka Carleton, oo kaashanaysa Dugsiyada Dadweynaha Faribault, Adeegyada Dib-u-dejinta Bulshada Soomaaliyeed, iyo Bulshada aan Xuduudda Lahayn, waxay deeq ka heshay AmeriCorps (oo hore loogu yiqiin Shirkadda Adeegyada Qaranka iyo Bulshada) si loogu qaabeeyo loona hirgeliyo waxqabad ka qaybqaadasho. mashruuca cilmi baarista (PAR). Cilmibaadhayaasha deeqda waa Anita Chikkatur (Waaxda Daraasaadka Waxbarashada, Carleton College), Amel Gorani (Agaasimaha, Xarunta Ka-qaybgalka Bulshada iyo Bulshada, Carleton College [CCCE], Sannadka 1) iyo Emily Oliver (Agaasimaha ku-xigeenka, CCCE, Sannadka 2 & 3) iyo Sinda Nichols (Agaasimaha, CCCE, Sannadka 4aad). Deeqda waxaa dib loo cusboonaysiiyay laba jeer Oktoobar 2019 iyo Oktoobar 2020. Oktoobar 2021, Carleton waxaa la siiyay kordhin kharash la’aan si loo isticmaalo lacagaha soo haray.
Magaalada Faribault oo ku taal Rice County, Minnesota waxaa ku nool qiyaastii 23,000. Tobankii sano ee la soo dhaafay, dadka Faribault waxay soo mareen isbeddel dhaqsaha leh ee dadka, qayb ahaan sababtoo ah tirada dadka Soomaaliyeed oo sii kordhaya. Sida laga soo xigtay xogta Waaxda Waxbarashada ee Minnesota, 19% ardayda dhigata Faribault waxaa loo aqoonsaday inay yihiin Latinx halka ku dhowaad 7% loo aqoonsaday inay yihiin Madow sanad dugsiyeedkii 2009-2010. 2018 kii, 20% ardayda waxaa loo aqoonsaday inay yihiin Latinx halka 20% loo aqoonsaday inay yihiin Madoow, iyadoo dadka ugu badan ee Madowga ah ee ku nool Faribault loo aqoonsaday inay ka yihiin Afrikaan soogalooti / qaxooti ah, oo u badan Soomaali. Isbadalkan degdega ah ee ku yimid tirada ardayda ee wax kayar toban sano ayaan u horseedin isbadalo is bar bar socda xoogaga waxbarista ee Faribault. Sida magaalooyin badan oo yar yar oo la jaanqaadaya isbedelada noocaas ah ee ku saleysan isirka iyo jinsiyadaha ka dhexeeyaa bulshadooda, Faribault waxay la kulantay caqabado la xiriira hubinta in dhammaan ardayda ay dhammeeyaan dugsiga sare ayna bilaabaan tacliinta sare.
Deeqdu waxay maalgelisay kooxo cilmi-baaris oo kala duwan oo bulshada ah oo la shaqeynayay shaqaalaha iyo macallimiinta Kollejka Carleton si ay u bartaan hababka cilmi-baarista iyo anshaxa iyo hirgelinta habab kala duwan oo lagu ururiyo macluumaadka ku saabsan waayo-aragnimada ardayda Soomaaliyeed iyo Latinx ee Faribault. Sababtoo ah mashruucani waxa ku lug lahaa ardayda, waalidiinta, macalimiinta, maamulka, iyo shaqaalaha jaamacadda iyo macalimiinta, waxa uu soo saaray mabaadi’da Cilmi-baarista Waxqabadka Ka-qaybgalka Dhallinyarada (YPAR), Cilmi-baarista Wax-qabadka Macallinka (TAR) iyo Cilmi-baarista Tallaabooyinka Ka Qayb-qaadashada Ku-saleysan Bulshada (CBPAR).
Fadlan eeg xoogta wararka maxalliga aah ee ku saabsan deeqda iyo ku dhawaaqista bilowga ah ee Carleton College ee ku saabsan mashruuca.
Ujeeddooyinka Mashruuca
Ujeeddada ugu weyn ee mashruucu waxay ahayd in la fahmo waaya-aragnimada saddex koox oo daneeyayaal kala duwan ah oo ka tirsan Dugsiga Sare ee Faribault: Latinx iyo ardayda dugsiga sare ee Soomaalida, waalidkood iyo macallimiinta la shaqeeya ardaydaas. Mashruucu wuxuu doonayey in kooxaha daneeyayaashu ay qeexaan, sahamiyaan, oo ay fahmaan caqabadaha ee ay la kulmaan iyo hantida ay leeyihiin si looga fogaado fahamka ku dhisan nuqsaanta iyo xalka khibradaha iyo natiijooyinka waxbarasho ee ardayda jinsiyadaha laga tirada badanyahay.
Deeqdani waxay ujeedkeedu ahayd in la isu keeno macalimiinta jaamacadaha ee khibradda u leh ka-qaybgalka aragtida cilmi-baarista iyo qaababka, shaqaalaha jaamacada ee khibradda u leh falsafadda ka-qaybgalka bulshada iyo horumarinta xiriir joogto ah oo lala yeesho la-hawlgalayaasha bulshada iyo xubnaha bulshada ee leh khibrad shaqsiyeed iyo mid xirfadeed oo ku saabsan xaaladdooda nololeed.
In kasta oo macallimiinta iyo ardayda jaamacada Carleton ay leeyihiin taariikh dheer oo ay ku sameeyaan cilmi baarista dadweynaha oo ku wajahan bulshada maxalliga ah, oo ay ku jiraan Faribault, cilmi-baaris ku saleysan caddaalad-bulsho oo ay fuliso jaamacad ayaa ka duwan cilmi-baarista waxqabadka ka-qaybgalka. Andrea Dyrness waxey sharxeysaa:
Farqigaani wuxuu muhiim u ahaa sida habka cilmi baarista loogu qaabeeyey mashruucan iyada oo cilmi baarayaasha bulshada ay hogaaminayaan go’aan ka gaarista waxa ay cilmi baaristu ku saabsantahay iyo sida loo sameeyno cilmi baarista.
Qaab-dhismeedka ‘PAR’ wuxuu keenaa hal waddo oo ah ka-fekerka muhiimka ah ee dhibaatooyinka sinnaan la’aanta bulshada, isku dayga in laga gudbo kala-qaybsanaanta inta badan u dhexeysa jaamacadaha iyo bulshada ku hareeraysan. Mashruucani wuxuu kaloo rabay inuu ka gudbo fikradaha kaqeybgalka bulshada ee diirada saaraya qiimaha waxbarasho ee kaqeybgalka bulshada ee ardayda kuleejka (Bailey, 2017), suurtagalnimada barashada isbadal ee ardayda kuleejka (Giles, 2014), ama cunsur ahaan waxbarashadda iyo manhajka kuliyadda (Grain & Lund, 2016). Mashruuca ayaa halkii loogu talagalay inuu ahaado waddo uu maro Carleton College si loo kobciyo wadashaqeyn isdhaafsi ah oo udub dhexaad u ah baahiyaha bulshada iyo taageerida wada-hawlgalayaasha bulshada sidii Faribault looga dhigi lahaa meel ay bulshooyinka oo dhami ku noolaan karaan.
Bailey, M. S. (2017). Why “where” matters: Exploring the role of space in service-learning. Michigan Journal of Community Service Learning, 24(1), 38-48. https://doi.org/10.3998/mjcsloa.3239521.0024.104
Dyrness, A. (2011). Mothers united: An immigrant struggle for socially just education. University of Minnesota Press.
Giles, H. C. (2014). Risky epistemology: Connecting with others and dissonance in community-based research. Michigan Journal of Community Service Learning, 20(2), 65-78. http://hdl.handle.net/2027/spo.3239521.0020.205
Grain, K. M. & Lund, D. E. (2016). The social justice turn: Cultivating “critical hope” in an age of despair. Michigan Journal of Community Service Learning, 23(1), 45-59. https://doi.org/10.3998/mjcsloa.3239521.0023.104
Torre, M. E. (2009). PAR-Map [PDF file]. Retrieved from https://actionresearch.mit.edu/sites/default/files/documents/PAR-Map.pdf
Daawo muuqaalkan si aad wax badan uga ogaato mashruuca Carleton-Faribault
Kooxaha Cilmi-baarista Bulshada
Sannadka 1aad
Kooxda waalidku waxay ka koobnaayeen shan waalid oo Latinx ah oo dhammaantood lahaa carruur waaweyn oo aan dhammeyn dugsiga sare oo hadda cunug ka diiwaangeliyey Dugsiga Sare ee Faribault. Kooxda waxaa qortay Cynthia Gonzalez oo ka tirsan Community without Border. Cynthia sidoo kale xubin ayay ka tahay kooxda waxayna u adeegtay turjubaan iyo iskuxidhka kooxda iyo kooxda Carleton.
Sannadkii ugu horreeyay, mawduuc muhiim ah oo soo ifbaxay kulamadii toddobaadlaha ahaa ee kooxda cilmi-baarista waalidka ee Latinx wuxuu ahaa dareenkooda deg-degga marka la eego hubinta in arday badan oo Latin ah ay ka qalin-jabiyaan dugsiga sare. Xubin kasta oo kooxda ka mid ah wuxuu magacaabi karaa dhowr caruur ah oo Latinx ah oo ku dhameystay dugsiga sare ee Faribault, oo ay ku jiraan qaar ka mid ah carruurtooda. Kooxdani waxay kaloo dareemeen in dadka Latinx ee degan Faribault aysan lahayn dareen bulsho oo isku xidhan, laga yaabee inay tahay sababtoo ah ma jirin meel dhexe oo ay isugu yimaadaan bulshada sida xarun dhaqameed.
Baarayaasha waalidiinta waxey waqti galiyeen oo ay aad ugu riyaaqeen inay wax badan ka ogaadaan khibradaha waalidiinta Latinx ee dugsiga sare waxayna go’aansadeen inay horumariyaan sahan loogu talagalay waalidiinta. Mashruuca sahanku wuxuu ogolaansho ka helay Guddiga Dib-u-eegista Hay’adda ee Carleton College (IRB).
Waalidiintu waxay rabeen inay abuuraan aasaas aqooneed ah oo ku saabsan Latinx waaya-aragnimadooda waalidnimo si ay iyagu go’aan uga gaaraan isbeddelada gaarka ah ee loo baahan yahay in la sameeyo. Waxay go’aansadeen inay martigeliyaan munaasabad bulshada loogu talagalay waalidiinta Latinx si ay u yimaadaan oo ay u qaataan sahanka. In kasta oo ay dadaal badan sameeyeen si hadalka loo gaadhsiiyo dhacdada (tusaale ahaan dhajinta warqadda ee meheradaha maxalliga ah ee ay ku badan yihiin dadka Latinx, sameynta fiidiyoow Facebook ah oo ku saabsan dhacdada, kana codsanaya dugsiga sare inay waraaqaha ugu diraan dhammaan waalidiinta Latinx), keliya shan waalid ayaa yimid xaflada. Kooxda cilmi baarista waalidka way niyad jabeen, laakiin waxay go’aansadeen inay sii wadaan aruurinta jawaabaha sahaminta iyada oo loo marayo habab kale, sida tagista makhaayadaha Latinx ee magaalada. Waxay ururiyeen wadarta jawaabaha 20 dhammaadka Maajo 2019. Natiijooyinka sahanka waxaa falanqeeyay saddex arday ee Carleton oo uu kormeerayo xubin ka tirsan macallimiinta waaxda Xisaabta iyo Tirakoobka.
Kooxda waalidiinta Latinx waxay u soo bandhigeen natiijooyinka hordhaca ah saraakiisha degmada dugsiga bishii Juun. Waxay la wadaageen natiijooyinka soo socda ee ay u arkeen layaab iyo / ama macluumaad ku saabsan falanqaynta sahaminta hore:
- Waalidiinta badankood waxay lahaayeen heerar hooseeya ee waxbarashada tooska ah taas oo saameyn ku yeelata awoodooda ay caruurtooda kaga taageeraan ka caawinta casharada.
- Waalidiinta badankood waxay yiraahdeen in heerarkooda Ingiriisigu “okay” yahay (14/20) isla tiradaasna waxay sheegeen inay ku hadlaan inta badan Isbaanishka gurigooda markey joogaan.
- 11 ka mid ah 18kii waalidba waxay yiraahdeen inay kaqeybgaleen ugu yaraan hal shir ee waalidka iyo macalin sanadkan.
- Halka 11 waalid ooka mid ah 18ka ay sheegeen inay ku kalsoon yihiin macallimiinta carruurtooda, 14 waalid ayaa sheegay inaysan aqoon dhammaan macallimiinta carruurtooda.
- 12 ka mid ah 17 waalid ayaa sheegay inaysan garanayn la-taliyayaasha carruurtooda.
- Inta badan jawaab bixiyaasha (16/18) waxay dareemeen ixtiraam dhinaca shaqaalaha dugsiga.
- In yar oo waalidiin ah ayaa wax ka ogaa taageerada tacliinta dugsiga kadib iyo barnaamijyada tayeynta ee ay bixiso Faribault High School iyo kuwa lahaa carruur ay ku qoran yihiin barnaamijyada.
- 13 ka mid ah 20 waalid ayaa sheegay in ilmahoodu aanu ka helin caawimaad laylisyada guriga.
Kooxda waalidiinta ayaa ku soo afjaray bandhigoodii ay u fidinayeen saraakiisha degmada dugsiga fariimahan soo socda:
- Waxaan rabnaa inaan keeno wacyi galin sababta ardayda Latino u qalin jabin la’yihiin.
- Sababtoo ah marwalba kuma taageeri karno ardaydeena waxbarashadooda, waxaan rabnaa ardayda inay helaan taageero dheeri ah.
- Waxaan rabnaa barnaamij loogu talagay ardayda Latinx oo ku dhiiri galinaysa caruurteena inay dareemaan kalsooni oo lagu daro dhamaan qeybaha kala duwan ee iskuulada ku yaal Faribault si ay u guuleystaan.
- Waxaan rabnaa iskuulku inuu noqdo meel ay ku kalsoonaan karaan oo ay taageero ka heli karaan.
- Waxaan dooneynaa nafteenna waalid ahaan iyo dhallinyarradeena inaan dhisno xiriir kalsooni leh dhammaantiin.
Kooxda waalidiinta Soomaaliyeed waxay ka koobnaayeen shan waalid oo Soomaali ah oo caruur ku lahaa degmada Dugsiga Faribault. Maaddaama xubnaha kooxda Carleton aysan ku hadlin afsoomaali, waalidiinta soomaaliyeedna ay ku hadlaan af ingiriisi xadidan, kooxda waxay kaloo kujiray laba turjubaan (shaqaale degmo dugsi iyo shaqaale ka tirsan Adeegyada Dib-u-dejinta Bulshada). Sababtoo ah isfahmi waagii hore, kaliya mid ka mid ah waalidiinta kooxda ka tirsan ayaa cunug ku qoray dugsiga sare, sidaa darteed kooxdu waxay go’aansatay inay si ballaaran diiradda u saarto degmada dugsiga, halkii ay ka ahaan lahayd oo keliya dugsiga sare.
Kooxda cilmi baarista waalidiinta ayaa go’aansaday in kulan looqabto dhageysiga bulshada ee waalidiinta Soomaaliyeed loogu qabto Faribault si loo soo ururiyo macluumaadka ku saabsan khibradaha xubnaha bulshada ee nidaamka iskuulka. Su’aalaha ay weydiiyeen fududeeyayaashu inta lagu gudajiray fadhiga dhageysiga waxaa lagu soosaaray hanaan iskaashi oo udhaxeeya kooxda cilmi baarista waalidka iyo kooxda Carleton. Waalidiinta Soomaaliyeed waxaa loo soo uruuriyey inay yimaadaan kalfadhiga dhagaysiga iyada oo loo marayo waraaqo lagu qaybiyey iskuulada iyo ururada bulshada iyo sidoo kale iyada oo loo dadka afka looga sheeko. Mashruucan cilmi baarista wuxuu ogolaansho ka helay IRBda Kuleejka Carleton.
Waraaqaha kulammada oo ah Ingiriisi iyo Soomaali
Bishii Abriil 28, 2019, waalidiinta waxaa loo abaabulay kooxo yar yar oo leh hawl fududeeye (mid ka mid ah xubnaha kooxda cilmi-baarista waalidka) iyo mid ama laba qorayaal. Wadahadaladu waxay ahaayeen dhamaantood afsoomaali. Xusuus-qaatayaasha ayaa waxaa ka mid ahaa xubno ka tirsan bulshada Soomaaliyeed oo ka kala yimid magaalooyinka Faribault, Northfield, iyo Twin Cities, kuwaasoo dhammaantood qoraalada ku qaatay Ingiriisiga. Kahor intaysan bilaabin dooda, fududeeyayaashu waxay sharaxeen ujeedka kulanka waxayna waydiiyeen waalid kasta inuu diyaar u yahay inuu kaqaybqaato. Markii la helay ogolaanshahooda, waalidiinta waxaa la weydiiyay dhowr su’aalood oo ku saabsan ayaga inta aysan fududeeyaashu bilaabin dooda.
Ma jiraan magacyo la duubay si loo ilaaliyo magacooda iyo in loogu oggolaado waalidiinta inay daacad ka noqdaan jawaabahooda.
29 waalid ayaa kaqeyb galay fadhiga dhageysiga. Dhamaan kaqeybgalayaasha waxaa loo aqoonsaday inay yihiin dumar.
Mid ka mid ah kaqeybgalayaashu carruur kuma ay lahayn dugsiyada dawladda; 28ka kale ee kaqeybgalayaashu waxay lahaayeen inta udhaxeysa hal ilaa kow iyo toban caruur ah. Kaqeybgalayaashu waxay ku noolaayeen Faribault intii u dhaxeysay laba ilaa saddex iyo toban sano iyada oo aqlabiyadda (22) ay ku noolaayeen Faribault lix sano ama ka yar. Waalidiintani waxay matalayeen 102 arday oo ka diiwaangashan Dugsiyada Dadweynaha ee Faribault.
Kuwani waxay ahaayeen mawduucyada ugu muhiimsan ee ka soo baxay fadhigii dhageysiga:
- Walaacyada ku saabsan Barashada Luqadda Ingiriisiga (ELL) iyo barnaamijyada Ingiriisiga oo ah Luuqad Labaad (ESL) ee ka socda Dugsiyada Dadweynaha ee Faribault, gaar ahaan dugsiga sare.
- Walaac laga qabo in ardayda Soomaaliyeed aysan ku qalin jabin waqtigii loogu talagalay.
- Baahida loo qabo kordhinta waafajinta diinta iyo taakuleynta.
- Waxaa loobaahanyahay macalimiin badan oo soomaali ah, aqoon yahano xirfadlayaal ah, iyo lataliyeyaal.
- Waxaa loobaahan yahay umeerin iyo taageero dheeraad ah oo dhanka waxbarashada ah iyo taakuleynta ardayda Soomaaliyeed, gaar ahaan barnaamijyada iskuulka kadib.
- Waaya-aragnimada ardayda iyo waalidiinta Soomaaliyeed ee takoorka jinsiyadeed, ismaandhaafka dhaqanka, iyo dhiirrigelin la’aan.
- Dib u soo celinta buss-abaabulka bulshada, gaar ahaan bilaha jiilaalka.
- Welwelka laga qabo isticmaalka carruurtooda tikniyoolajiyadda.
- Baahida loo qabo in la yareeyo baaxada ardayda fasalka iyo in la kordhiyo xulashooyinka dugsiga.
Kooxda cilmi baarista waalidiinta Soomaaliyeed waxay doonayeen in natiijooyinkooda lala wadaago degmada dugsiga qaab qoraal ah, oo ay diyaarisay Anita Chikkatur. Kulankaan dhageysiga ah iyo sidoo kale qiimeyn dibadeed oo ku saabsan khibradaha xubnaha kooxda cilmi baarista ayaa muujisay in bulshada Soomaaliyeed ay si aad ah uga caroodeen jawaab la’aanta degmada dugsiga ee tabashooyinkooda. Sida ay waalidiintu uga wada hadleen fadhiga dhageysiga iyo xubnaha kooxda cilm ibaarista, waxay heleen fursado badan oo ay kula wadaagi karaan khibradooda iyo talooyinkooda ku saabsan sida ugu wanaagsan ee loo taageeri karo ardayda Soomaaliyeed ee degmada laakiin ma arkin isbadalo la taaban karo ee siyaasadaha iyo dhaqamada dugsiga.
Kooxda ardaydu waxay ka koobnaayeen lix arday oo Latinx ah oo dhigata dugsiga sare iyo lix arday oo Soomaali ah oo dugsiga sare dhigta. Waxaa qortay maamulayaasha iskuulka.
Intii lagu guda jiray kulamadooda toddobaadlaha ah intii u dhaxeysay Janaayo iyo Maarso 2019, kooxda ardaydu waxay go’aansadeen in su’aashooda ugu weyni ay salka ku heyso heerarka qalin-jabinta hoose ee ardayda Soomaalida iyo Latinx ee dugsiga sare marka la barbar dhigo dhiggooda Caddaanka. Iyada oo ku saleysan wadahadal xoogan oo ku saabsan khibradooda gaarka ah ee Dugsiga Sare ee Faribault, kooxda ardayda waxay soo saareen sababo dhowr ah oo laga yaabo iiney keenen dib u dhacaan:
- Ardayda aan cadaanka aheyn badanaa waa inay shaqeeyaan si ay u taageeraan qoyskooda.
- Ardayda aan cadaanka aheyn lama siinayo ilo fursado oo la mid ah kuwa cadaanka.
- Sababaha caafimaadka maskaxda.
- Ardayda aan cadaanka aheyn kuma lug laha dugsiga.
- Macallimiintu waxay ula dhaqmaan ardayda aan cadaanka aheyn si ka duwan kuwa cadaanka ah (macallimiintu waxay u dareenkeedu u dhowyahay ardayda iyaga la mid ah).
- La taliyayaashu ardayda ma wargaliyaan.
- Waalidiinta aan cadaanka aheyn lug kuma laha arrimaha iskuulka ka socda.
- Ardayda barata Ingiriisiga / ardayda ku cusub Mareykanka ayaa go’doon ah.
Kooxdu waxay go’aansatay bishii Abriil 2019 inay sameeyaan sahan ay ku sameeyaan asaagooda si ay u qiimeeyaan waaya-aragnimadooda dugsiga. Ka dib markay ka wada hadleen suurtagalnimada helitaanka ogolaanshaha waalidka ee dhammaan ardayda ka yar 18 jir dugsiga (sida ay u baahan tahay hay’adda IRB ee Carleton), kooxda ardaydu waxay go’aansadeen in natiijooyinka sahamintooda lagu wadaagi doono oo keliya dugsiga dhexdiisa, taas oo macnaheedu yahay in daraasaddu aysan ahayn loo tixgeliyey “cilmi baaris” sida uu qeexayi IRBda. Maaddaama dhiirigelinta ugu weyn ee mashaariicda PAR ay tahay isbeddel ku yimid duruufaha maxalliga ah, go’aankan ayaa macno yeeshay. Sahaminta waxaa si aan kala sooc lahayn loogu qaybiyey fasallada xilliga 2-aad oo ay soo saareen Maamulaha Dugsiga ee Ardayda. Sahaminta waxaa dhammeeyay in kabadan 180 arday. Natiijooyinka sahanka waxaa falanqeeyay ardayda iyadoo xoogaa caawinaad ah ka helay ardayda Carleton ah.
Bishii Juun 2019, kooxda ardaydu waxay u soo bandhigeen natiijooyinkaan iyo xoogaa falanqeyn hordhac ah maamulayaasha dugsiga kuwaas oo qorsheynaya inay wax ka ogaadaan natiijooyinka xilliga xagaaga si ay u go’aamiyaan isbeddelada looga baahan yahay in lagu sameeyo dugsiga si wax looga qabto baahiyaha ardayda. Xubnaha kooxda ardayda u furnaanshaha wax isbarida iyaga dhexdooda iyo rabitaankooda inay wadaagaan khibradooda waxay ka dhigan tahay hadaf muhiim ah oo ku saabsan mashaariicda PAR, dhisida bulshada guud ahaan ka sokow kala duwanaashaha . In kasta oo natiijooyinka sahanka aan si guud loo wadaagi doonin, warbixin ku saabsan nidaamka kooxda ardayda ayaa si guud loo wadaagi doonaa.
Inbadan oo ka mid ah wixii ay ardaydu ka wada hadleen wixii ku soo maray Dugsiga Sare ee Faribault waxay la mid noqdeen natiijooyinka cilmi-baadhiseed ee waxbarasho, gaar ahaan daraasadihii cilmi-baadhiseed ee lagu sameeyay dugsiyada ay ku nool yihiin ardayda kaladuwan. Tusaale ahaan, faallooyinka kooxda ardayda ee ku saabsan sida macallimiintu ula muuqdaan inay ula dhaqmayaan si ka duwan ardayda Caddaanka ah ee xaaladaha aan rasmiga ahayn waxay la mid yihiin baaritaanka Bettie (2014) ee koox ka tirsan ardayda cadaanka iyo Latinx ee dugsiga sareee California. Waxay ogaatay in macallimiintu ay inta badan xiriir saaxiibtinnimo la yeeshaan ardayda “iyaga” la mid ah – Caddaanka iyo kuwa nolosha uga jira dabaqada dhexe.
Sidoo kale, cilmi baaristii Lee (2005) eehiddo-dhaqameedka ardayda Hmong American ee dhigata dugsiga sare ee Wisconsin waxay xustay in ardayda “wanaagsan” ee ku sugan barteeda ay ahaayeen kuwa ku jiray “shuruudaha saaxiibtinimada macallimiinta iyo shaqaalaha … macallimiinta iyo maamulayaasha dugsiga gudahiisa iyo dibaddaba “(bogga 28). Isdhexgalka noocan ah macallimiinta waxay u baahdeen heer heer sare ah oo ku-hadalka Ingiriisiga iyo dhaqanka guud ee aan dhammaan ardayda aysan wada helin.
Sidoo kale, faallooyinka ardayda ee ku saabsan waaya-aragnimadooda xun waxay la mid yihiin natiijooyinka cilmi-baarista ee ku saabsan hanjabaadda ku saleysan fikradah qaldan iyo ka-mid ahaanshaha ardayda. Qeybtaan cilmi baarista waxay muujisay muhiimada tilmaamaha yar yar – sida garashada magacyada ardayda – ardayda aan laga yaabin inay mar hore dareemayaan inay “ka tirsan yihiin” goob waxbarasho sababtuna tahay jinsiyadooda, dabaqada noloshooda, jinsigooda, ama aqoonsiyada kale ee bulshada. In kasta oo aflagaadada ay sharraxeen ardayda ay u muuqan karaan wax aan sidaa u sii buurnayn, haddana cilmi-baaristu waxay xustay in ardayda “kooxdoodu ay ku takri-fasho ama si kale loo ceebeeyo ay u muuqdaan kuwo aan hubin tayada xiriirkooda bulsheed” ee dugsiyadooda (Spencer, Logal, & Davis, 2016, p. 424) Hubin la’aanta noocan ah ayaa iyaga ka dhigi karta “gaar ahaan xasaasiga u ah calaamadaha aysan ka tirsaneyn,” oo ay ku jiraan isdhexgalka oo u muuqda “kuwa aan wax iska caadi ah” (bogga 424).
Kooxda cilmi-baarista macallimiinta waxay ka koobnaayeen lix macallin oo Caddaan ah oo wax ka dhiga dugsiga sare.
Kadib labo kulan oo tababar ah oo kusaabsan cilmi baarista iyo sinaanta jinsiyadaha oo dhacay Maarso iyo Abriil 2019, kooxda cilmi baarista shaqaalaha waxay go’aansadeen inay wareysi la yeeshaan Latinx iyo ardayda Soomaaliyeed iyo ardayda qalin jabisay wixii ku soo maray Dugsiga Sare ee Faribault si loo baaro waxyaabaha taageera ama hortaagan qalinjabinta ardayda Latinx iyo Afsoomaali ee dugsiga sare. Kani wuxuu ahaa mashruuc cilmi baaris ah halkaasoo macallimiintu diiradda saareen macallimiintooda macnaha si ay u abuuraan fikrado ku saabsan sida loo hagaajiyo dhaqankooda waxbaridda iyo in la hubiyo inay waxtar u leeyihiin dhammaan ardayda. Cilmi-baaristu waxay muujineysaa in “wax ku oolnimada baaritaanka xirfad-yaqaanku ay ku xiran tahay macallimiinta dareenka xisaabtanka, taas oo si xoog leh u firfircoon rabitaanka hagaajinta khibradaha waxbarasho ee ardayda halista ugu jirta iney waxbarasha ku dhacaan” (Nichols & Cormack, 2017, p. 7). Sawir ku saabsan cilmi-baarista la-tashiga maca- linka (Isha: Golaha Waxbarashada Guud ee Scotland)
Su’aalaha cilmi-baarista ee ugu muhiimsanaa kooxdu waxay ahayd “Sidee buu Dugsiga Sare ee Faribault u siin karaa waxbarasho loo siman yahay oo qiimo leh si loogu diyaariyo ardayda midab ahaan, dhaqan ahaan, isir ahaan, iyo af ahaan kala duwan fursadaha dugsiga sare kadib?”
Si looga jawaabo su’aashan, macallimiintu waxay qorsheeyeen inay wareystaan laba koox oo kaqeybgalayaasha ah:
- Wareysiyo lala yeeshay dhalinyaro Soomaali iyo Latinx ah oo arday ka ahaa dugsiga sare ee Faribault oo aan qalinjabin. Fikirka ayaa ah si loogu gudbo ikhtiyaariyada dugsiga sare kadib ee u baahan diblooma dugsiga sare, ardaydu waa inay joogaan oo ay dhameeyaan dugsiga sare.
- Wareysiyo lala yeeshay ardayda soomaalida iyo Latinka ee hada isdiiwaangaliyay si loo ogaado waxbadan oo ku saabsan khibradahoodii iskuulka, fikradahooda iyo rajadooda mustaqbalkooda iyo waxa ay rajeynayaan inay sameeyaan dugsiga sare kadib. Ardayda ayaa ugu fiican inay ku wargeliyaan macallimiinta waxa iyaga u shaqeynaya iyo waxa aan ahayn maadaama macallimiintu isku dayayaan inay ogaadaan sida loo hubiyo in dugsiga sare uu siinayo waxbarasho siman oo qiimo leh.
Inta badan wareysiyada waxaa lagu qaaday luuqada Ingriiska iyadoo inyar lagu qabtay Isbaanish. Maadaama macallimiinta midkoodna uusan si wanaagsan ugu hadlin af-soomaaliga oo la go’aamiyay in joogitaanka turjumaanku ay ku adkeyneyso ardayda inay wax muujiyaan, macallimiintu waxay go’aansadeen inay wareystaan oo keliya ardayda Soomaaliyeed ee awood u leh inay ku hadlaan af Ingiriisiga. Daraasadani waxay ogolaansho ka heshay IRB ee Carleton.
Macalimiinta ayaa wareystay 18 arday oo hada dhigata iyo sadex dhalinyaro ah oo dugsiga sare dhigan jiray. In ka badan kalabar ardayda ayaa lagu qoray barnaamijka Luqadda Ingiriisiga. Xagaagii, mid ka mid ah macallimiinta ayaa qoray xogta dhammaan macallimiintuna waxay diyaariyeen bandhig ay u fidinayaan shaqaalaha dugsiga sare iyagoo ku saleynaya falanqeyntan. Waxay lahadleen xubnahooda kale ee shaqaalaha kulan shaqaale bishii Oktoobar 9, 2019.
Waxyaabaha ugu muhiimsan ee laga helay wareysiyada waxaa ka mid ahaa:
- Ardaydu way qadarinayaan shaqaalaha caawiya.
- Ardayda kale waxay abuuri karaan jawi soo dhawayn yar.
- Ardaydu waxay isku arkaan shaqsiyaad marka hore.
Macallimiintu waxay xuseen in ardaydu aysan la wadaageen wax xumaan ah marka laga hadlayo isdhexgalka ay la leeyihiin xubnaha shaqaalaha, iyado suuragal tahay in ay arrintaan ugu wacnaan karto inay ahaayeen macallimiintu kuwa ardayda wareysanayay. Waxay xuseen in ardaydu muujiyeen ujeedooyin la taaban karo oo mustaqbalkooda ah, oo ay kujiraan shahaadooyinka kulleejyada, shaqooyinka xasiloon, caawinta waalidkood, samaynta waalidkood oo ku faano iyo guri u iibsashada waalidkood, iyo waliba hadafka aan la taaban karin ee farxadda. Ardayda ayaa xustay in isbadal dhawaan lagu sameeyay maamulka uu horseeday isbadal wanaagsan oo ku yimid iskuulkooda.
Ardayda ay waraysteen waxay kaloo la kulmeen caqabado intii ay ku jireen dugsiga sare sida inay go’aan ka gaaraan kuleejka iyo inay wax walba u sharraxaan waalidkood; maraya xiisadaha ardayda; iyo inaanad dareemin inaad ka wakiil tahay golaha ardayda dugsiga. Ardaydu waxay kaloo kahadleen sida jinsiyada, dhaqanka, iyo luuqadu u saamaynayeen waaya aragnimadooda dugsiga.
Macallimiintu waxay doorteen xigashooyinkan soo socda inay matalaan saamayntaas:
- “Way ka sii adag tahay, sababtoo ah waa inaan u shaqeeyaa laba jibbaar sidii aan u ogaan lahaa oo aan sharxi lahaa.”
- “Kaliya waa inaad noqotaa kan ugu horeeya ee wada hadalka bilaaba.”
- Way ku adag tahay gabdhaha Soomaaliyeed inay ku soo biiraan isboortiga (xaddidaadda qoyska)
Macallimiintu waxay ku dhiirrigeliyeen xubnahooda shaqaalaha ah inay hubiyaan inay mudnaanta siiyaan codadka ardayda iyo dhisidda xiriirka is-dhexgalka ay la leeyihiin ardayda. Waxay qaddariyeen abuuritaanka koox sinnaan degmada ah iyo kooxda sinnaanta goobta oo diiradda saari doonta ka-qaybgalka waalidka iyo waxbarashada si waalidiinta oo dhami u dareemaan awood ay ku taageeraan carruurtooda inta ay u marayaan jidkooda mustaqbal wanaagsan. Waxay kaloo xuseen in dugsigu hubiyo sinaan badan kaqeybgalka kooxaha kala duwan ee ardayda ee naadiyada iskuulka, ururada, iyo kooxaha isboortiga. Yoolalka shaqsiyadeed, iyo rajooyinka iyo riyada macallimiinta
Sannadka 1aad
- Afarta koox ee cilmi baarista bulshada ayaa abuuray oo fuliyay qorshayaashooda cilmi baarista.
- Kulamada kooxda ee usbuuclaha ah waxay ardayda iyo waalidiinta u abuureen fursado ay ku horumariyaan dareenka bulshada dhexdooda ah.
- Waxay u abuurtay fursado ardayda iyo waalidiinta inay la wadaagaan waaya-aragnimadooda iyo fikradahooda saraakiisha degmada dugsiga.
- Kooxda ardayda iyo kooxda waalidka Latinx waxay soo saareen dareen cad oo ujeedada iyo lahaanshaha mashruuca ah.
- Waxay sameysay cilaaqaad adag oo udhaxeeya kooxda Carleton iyo xubnaha maamulka dugsiga sare.
- Waxaa lasameeyay xiriir xoogan oo kadhaxeeya kooxda Carleton iyo bulshada aan xuduuda lahayn.
- Kooxda Carleton waxay ogaadeen ilaha waxtar leh ee PAR ee Ingiriisiga iyo Isbaanishka.
- Kooxda Carleton waxay abuurtay buugaag Ingiriis-Isbaanish ah oo ku saabsan barnaamijyada taageerada tacliinta ee dugsiga sare si kor loogu qaado wacyiga barnaamijyada ka dhex jira bulshooyinka Latinx iyo Soomaalida.
- Wax ka qorida deeq helaha ee bisha Juun 2019 joornaalka CNCS ee Cilmi-baarista iyo Qiimaynta.
- Lagu soo bandhigey cilmi baaraha bulshada waalidka 2019 Midwest Campus Compact Conference (Abdullahi, A., Chikkatur, A., Gorani, A. (May 2019). Bridging the cultural and communications gap in Participatory Action Research (PAR). Midwest Campus Compact Conference, Minneapolis, MN.
Gabagabada Sanadka 1aad
Waxaa ku cadaatay shaqada dhamaan afarta koox ee cilmi baarista bulshada ee Faribault in dhamaan daneeyayaasha ay si aad ah uga walaacsan yihiin hubinta in dhamaan ardayda ay ka qalin jabiyaan dugsiga sare waqtigooda. Dhammaan kooxaha waxay u aqoonsadeen heerka qalin-jabinta hoose ee Latinx iyo ardayda Soomaaliyeed inay yihiin welwelka koowaad. Wadahadalladii inta lagu gudajiray shirarka koox-kooxeedka toddobaadlaha ah ee ardayda iyo kooxaha waalidiinta sidoo kale waxay caddeeyeen inay jiraan dulduleelo xagga xiriirka udhaxeeya ardayda, waalidiinta, iyo saraakiisha iskuulka. Tusaale ahaan, markii kooxda waalidiinta Latinx ay u soo bandhigeen saraakiisha degmada dugsiga, waxay faallo ka bixiyeen goor dambe inaysan weligood la kulmin kaaliyaha maamulaha dugsiga sare ama hormuudka ardayda. Sidoo kale, wada hadal aan rasmi aheyn oo dhex maray Anita iyo iskuduwaha barnaamijka Luuqada Ingriiska ee degmada oo kusaabsan warbixinta ku saabsan kalfadhiga dhageysiga waalidiinta Soomaaliyeed ayaa muujisay inay jiri karaan hadafyo iska hor imanaya (inkasta oo ay muhiim yihiin) degmada. In kasta oo waalidiinta Soomaaliyeed ay muujiyeen walaac weyn oo ku saabsan ardayda Soomaaliyeed ee aan ka qalin jebin dugsiga sare muddo afar sano ah, haddana dugsiga degmadu wuxuu u arkaa aqoonta Ingiriisiga inay tahay hadaf muhiim ah.
Waxay kuxirantahay goorta ardaydu bilaabayaan waxbarashadooda U.S./Faribault, waxay ku qaadan kartaa iyaga in kabadan afar sano si ay u gaaraan hadafkaas. Daraasad ku saabsan waxbarashada labada luuqadood, tusaale ahaan, waxaa lagu ogaaday in aqoonta Ingiriisiga tacliinta ay qaadan karto shan ilaa toddobo sano si loo horumariyo (Hakuta, 2011). Tusaalooyinkaani waxay muujinayaan in hal isbedel oo muhiim ah loo baahan yahay inuu noqdo horumarinta wadiiqooyin ka fiican oo isdaba-joog ah oo isgaarsiineed oo u dhexeeya mas’uuliyiinta degmada dugsiga, macallimiinta, waalidiinta, iyo ardayda ee ku saabsan yoolalka iyo baahidooda – helitaan muhiim ah oo iyada u gaar ah.
Story Stitch game by Green Card Voices
Labada waalid ee waalidiinta iyo khibradaha kooxda ardaydu waxay muujiyeen baahida cad ee loo qabo iyo muhiimadda ay leedahay in waqti la qaato si loo dhiso bulshada iyo isku xirnaanta kooxaha PAR. Waxaan ka helnay ciyaarta Codadka Kaadhka Cagaaran, Sheekada Stitch, inay tahay aalad waxtar u leh kooxahaas oo dhan. Kooxaha waalidiinta ayaa ku qancay inay la wadaagaan khibradaha waalidiinta kale. Warbixinta qiimeeyaha dibedda ee ku saabsan kooxda cilmi-baarista waalidka Soomaaliyeed ayaa xustay, tusaale ahaan,
- Kahor intaysan kaqeyb qaadan cilmi baarista, waxay rumeysnaayeen in caqabadaha haysta ay yihiin kuwo iyaga kaligood kali ku ah bulshada inteeda kalena ay sifiican usocoto. Si kastaba ha noqotee, joogitaanka isla qolka waalidiin badan ayaa ka dhigtay iyaga inay ogaadaan inaysan iyagu keli ku ahayn caqabadahaas. Ogaanshaha in caqabadaha iyo dhibaatooyinka carruurtooda la kulmay ay la wadaageen bulshada inteeda badani waxay yareeysay cuqdada iyo cabsida ay ka qabaan inay ka hadlaan dhibaatooyinkaas
Sidoo kale, kooxdii ardaydu waxay muujiyeen sida ay ugu faraxsan yihiin is barashada iyo muhiimadda ay leedahay waqtiga lagu qaatay wadaagista sheekooyinka iyo waaya-aragnimadu inay muuqatay daqiiqad gudaheed markii ay u soo bandhigeen saraakiisha dugsiga. Kaaliyaha maamulaha ayaa weydiiyay waxa ay sameyn karaan si ay ugu dhiiri galiyaan arday badan oo midab leh inay ka qeyb galaan, gabar dhigata Latina ayaa sheegtay in iskuulka looga baahan yahay inuu ka feejignaado caqabadaha ardayda Soomaaliyeed soo food saaray sababo la xiriira waqtiga Ramadaanka iyo saameynta soonka inta lagu jiro waqtigaas oo ku saabsan awooddooda ay ugu lug leeyihiin isboortiga. Way cadahay in ardaydu ay si taxadar leh u dhageysteen midba midka kale khibradihiisa shaqsiyeed iyo dhaqan.
Aqoonsiga dhaqamada ku habboon iyo ku habboon ee lala wadaagi karo kooxda cilmi-baarista bulshada ayaa waxay ahayd arrin muhiim u ah awood-siinta iyo awood siinta inay qabtaan shaqadooda. Kooxda ardayda, haysashada koox kale oo cilmi baaris dhalinyaro ah ayaa kala shaqeysa qeexitaanka qeexitaanka kaqeybgalka kaqeybqaadashada dhalinyarada (YPAR) iyo hababka cilmi baarista ayaa fure u ahaa helitaanka ardayda Faribault oo xiiseynaya kuna maalgashaday PAR. Waalidiinta Latinx, oo ka bilaabanaya daawashada dukumintiga Madres Unidas oo ku saabsan koox hooyooyin Latinx ah oo ku nool Oakland oo cilmi baaris ku sameynaya iskuulka carruurtooda waxay bixiyeen qaab iyo tusaale aan caadi ahayn. Macallimiinta, bixinta akhriska ee ku saabsan cilmi baarista ficil ku dhaqanka iyo aqoon isweydaarsi ku saabsan aqoonsiga jinsiyadda iyo mudnaanta ayaa siisay saldhig daraasaddooda wareysiga waalidiinta. Dhinaca kale, ka dib markii ay awoodi kari weyday inay u aqoonsato waalidiinta Soomaaliyeed kheyraadka ku habboon dhaqan ahaan iyo luqadeed ahaan waxay caqabad ku noqotay inay ka gudbaan qaar ka mid ah qeybaha ugu muhiimsan ee PAR, taasoo weli muujisay baahida loo qabo qalab dhaqan ahaan la xiriira.
Waxay ahayd labadaba mid xiiso iyo caqli galba leh in la taageero afar koox oo PAR ah isla waqtigaas, gaar ahaan kooxda Carleton waxay isku dayday inay ku bixiso agab iyo ilo saddex luqadood (Ingiriis, Isbaanish, iyo Soomaali). Wadahadal lala yeesho deeq bixiyeyaasha kale ee CNCS (oo ay kujiraan Smith College, University of Cincinnati iyo University of Wisconsin-Whitewater team) waxay kadhigeen kooxda Carleton inay ogaadaan in mashruuceena ‘CNCS’ uu leeyahay waxyaabo macno u samaynaya macnaha guud ee aan leenahay iyo kuwa naga dhigaya mashruuc adag oo xagga saadka ah. Tusaale ahaan, marka la barbardhigo Smith College (waa kulleejada kale ee yar yar ee ka mid ah kuwa wax bixiya), waxaan la shaqeyneynaa dadka waaweyn iyo kuwa qaangaarka ah iyo ururada bulshada ee cusub oo aan si fiican loo helin. Waxaan sidoo kale ogaanay sida qiimaha leh ee ay laheyd in la helo xubno ka tirsan kooxda Carleton oo ugu yaraan fahmi kara Isbaanishka marka aan isbarbar dhigno waaya-aragnimadeena taageerida labada koox ee waalidka ah (midkeenna Carleton ahi xitaa malaha aqoonta aasaasiga ah ee Soomaaliga).
Waxaan la xiriirnay ururada bulshada iyo dadka asalkoodu yahay soomaalida ee lashaqeeya jaaliyadaha soomaaliyeed ee ku dhaqan gobolka Minnesota; isku xirnaantan ayaa wax tar u laheyd shaqada deeqda CNCS ee sanadkaan waxayna sii wadi doontaa inay gacan ka geysato mashaariicda iskaashiga mustaqbalka ee Faribault.
Qiimeyntii dibedda ee kooxda Soomaalida waxay caddeeyeen in waalidiinta-baarayaashu aysan u arkin “baaritaanka waxqabad ee kaqeybqaadashada” qaab dhismeedka shaqada wada. Waxaa jiray jahwareer cad oo ku saabsan farqiga u dhexeeya waalidiinta sida cilmibaareyaasha iyo waalidiinta kaqeybgalayaasha, xitaa dhinaca qiimeeyaha dibedda. Waxay ahayd waxtar, in kastoo, in la helo warbixinta qiimeynta dibedda maxaa yeelay waxay si cad u tilmaamtay in kooxda cilmi-baarista waalidka Soomaaliyeed mararka qaarkood iska caabbinta iyo diidmada mashruuca cilmi baarista ay ka timid bartamaha dareenka qoto-dheer ee shakiga ah in wax uun laga beddelayo degmada dugsiga. Sidii hore loo xusay, waxay dareemeen inay si miro dhal ah marar badan ugu muujiyeen degmada iskuulka waxa ay u baahan yihiin waalidiinta iyo carruurta Soomaaliyeed. Iyadoo lagu saleynayo waaya-aragnimadii iyo waxyaabihii sanadkan ka soo baxay kooxda waalidiinta Soomaaliyeed, kooxda Carleton waxay go’aansadeen in ay diiradda saaraan bulshada Soomaaliyeed laakiin ay la shaqeeyaan xubno ka duwan bulshada Soomaaliyeed sannadka dambe.
Saka dhinaca Carleton, gaar ahaan bixinta mushaaraadka cilmi baarayaasha bulshada, sidoo kale wuxuu ahaa caqabad adag, oo qaadatay saacado badan oo shaqaalaha CCCE ah, oo ay kujiraan kuwa markii hore aan si toos ah mas’uul uga ahayn mashruucan. Waxaan baranay in nooca himilada mashruuc cilmi baarista waxqabad ee kaqaybqaadashadu uu u leeyahay xiriirka wadashaqeyn ee u dhexeeya xubnaha bulshada iyo kulleejku uu ka duwan yahay cilaaqaadka lagu qiyaasay mashaariicda fasalka kaqeybgalka bulshada rayidka ah ama shaqada iskaa wax u qabso ee ardayda.
Hakuta, K. (2011). Educating language minority students and affirming their equal rights: Research and practical perspectives. Educational Researcher, 40(4), 163-174. https://doi.org/10.3102/0013189X11404943
Fiidiyowga “Kooxda Waalidka Soomaaliyeed ee Sannadka 1aad ee Natiijooyinka Cilmi-baarista”
Sannadka 2aad
Ujeeddooyinka Sannadka 2aad
Iyada oo laga duulayo mabaadi’da PAR, sanadka ugu horeey, koox kasta oo cilmi baaris bulsho waxay waqti ku qaadatay wax iska barasho, aqoonsashada dhibaatooyinka muhiimka ah ee la xiriira bulshadooda ku dhex jirta degmada dugsiga, iyagoo go’aansanaya habka looga soo uruuriyo macluumaadka ku saabsan dhibaatooyinkaan bulshada guud, iyo U soo bandhigaya macluumaadkan dugsiga degmada. Sannadkii labaad, diiradda ayaa la saaray ficil. Qaybta waxqabadka ee ka qaybqaadashada cilmi baarista waxay muhiim u tahay waxa ka dhigaya mashaariicda PAR inay ka duwan yihiin mashaariicda cilmi baarista ee soo jireenka ah. Daraasad iyo ka firkirka ku saabsan nidaamyada sinaan la’aanta iyadoo aan la soo jeedin lana fulin isbeddelada ayaa kaliya ku celcelin kara nidaamyadaas. Cilmi-baarayaasha waxqabadka waxay sameeyaan ballanqaad aasaasi ah “inay la yimaadaan isbeddel qayb ka ah ficilka cilmi-baarista” (Brydon-Miller, Greenwood & Maguire, 2003, p. 15).
Sannadkii labaad ee mashruucu wuxuu diirada saaray qorshooyinka waxqabadka ee salka ku haya cilmi baarista sanadka koowaad iyo sidoo kale milicsiga dheeriga ah iyo cilmi baarista sida loogu baahdo.
Sannadkii labaad, laba ka mid ah kooxaha cilmi-baarista waxay ku sii socdeen qaab la mid ah:
- Kooxda Latinx waxay sii wadeen isla shantii xubnood si ay usii wadaan barashada waxbadan oo ku saabsan nidaamka waxbarashada iyo inay waxbadan ka bartaan fikradahooda dhaqan ahaan ku saleysan waxbarashada.
- Kooxda ardaydu way sii jireen ayagoo ka kooban afar arday oo isku mid ah sanadkii koowaad iyo sideed arday oo cusub. Labadan koox waxay kulmayeen toddobaad kasta laga bilaabo Oktoobar ilaa Diseembar 2019. Sabab la xariirta caqabadaha ka dhashay bilowga COVID-19, qorshihii dib loogu bilaabi lahaa kulamadan toddobaadlaha ah ee bisha Maarso ayey noqotay in wax laga badelo.
Halkii laga heli lahaa koox waalid Soomaaliyeed ah inta lagu gudajiray sanadka labaad ee mashruuca, kooxda Carleton waxay go’aansadeen inay taageeraan koox dhalinyaro ah oo cilmi baaris Soomaali ah. Tani waxay u oggolaatay kooxda Carleton inay ku taageeraan Ingiriis tan iyo markii ay ka maqnaayeen ku hadalka afsoomaaliga. Ugu dambeyntiina, halkii laga heli lahaa koox cilmi-baaris ah oo ka socota macallimiinta dugsiga sare, laba koox oo ka shaqeysa sinnaanta ayaa la sameeyay, mid heer degmo iyo mid dugsiga sare ah si loo hirgeliyo qorshooyinka waxqabadka ee ku saleysan natiijooyinka kooxaha cilmi baarista ee CNCS laga soo bilaabo sanadkii ugu horreeyay.
Kooxaha Sannadka 2aad
Ka kooban isla shantii waalid ee sanadkii koowaad, kooxdu waxay sii waday barashada dhexdooda ah iyo nidaamka waxbarashada. Intii lagu guda jiray kulamadooda toddobaadlaha ah, kooxdu waxay ka wada hadleen micnaha”waxbarashadda” ay u leedahay iyaga, gaar ahaan marka laga hadlayo duruufaha dhaqan ee qoysaskooda iyo bulshadooda. Waxay daawadeen dokumenteriga “Precious Knowledge” waxayna kaqeybgaleen khudbad ay Dr. Angela Valenzuela ka jeedisay Carleton College si waxbadan looga barto halganka loogu jiro barashada qowmiyadeed ee iskuulada K-12. Waxay sidoo kale ka barteen nidaamyada waxbarashada iyo abaabulka bulshada ka soo qaybgalayaasha martida ee ka socota Faribault iyo Twin Cities. Waxay barteen sida loo adeegsado aaladaha teknolojiyadda, sida Google docs iyo Zoom, markii aan ku khasbanaanay inaan u leexanno shirarka khadka tooska ah bilowga cudurka COVID-19.
Sida ay aqoonyahannada PAR xuseen, mashaariicdani waqti ayey qaataan oo howsha inta badan waa qas lamana saadaalin karo. Waxaa jiri doona khilaafyo lama huraan ah oo ku saabsan danaha, fikradaha, iyo aqoonsiyada. Mabaadi’da cilmi-baarista waxqabad ee ka-qaybgalka waxay dhiirrigelisaa qof kasta oo ku lug leh cilmi-baarista “in la qodo oo la baaro khilaafaadka iyo isku-dhafka halkii laga simi lahaa danaha is-afgaradka” (Torre, 2009). Kooxda waalidka ee Latinx waxay la kulmeen khilaaf noocan oo kale ah dabayaaqadii dayrta markii ay jireen xiisado ku xeeran sida xubin kasta ay gacan uga geysato shirarka kooxda iyo isgaarsiinta iyaga dhexdooda ah. Kooxda, iyada oo aysan joogin kooxda Carleton, waxay yeesheen dood ku saabsan sida loo xaliyo khilaafaadka, sida loo dhagaysto, iyo sida ugu habboon ee loo wada hadlo, iyadoo la adeegsanayo qalab iyo istiraatiijiyad ka socota Stirfry Seminars & Consulting.
Kooxdu waxay go’aansatay inay rabaan inay abaabulaan inay ka bilaabaan xarun waalidnimo Latino oo ku taal Faribault. Xaruntani waxaa loogu magac daray Centro de Conexion Latino, xaruntan waxay waddo u siineysaa kooxda waalidiinta Latinx inay kula xiriiraan bulshada weyn ee Latinx isla markaana la ballaariyo tirada waalidiinta ku lugta leh. Xaruntu waxay taageeri doontaa waalidiinta Latinx ee doonaya inay fahmaan oo si wax ku ool ah u helaan nidaamka waxbarashada iyaga oo ku xoojinaya macluumaadka kooxda waalidku hayaan iyo inay ku xiraan barnaamijyada kala duwan ee ka jira bulshada dhexdeeda iyo nidaamka iskuulka. Xarumaha “tiirarka” waxaa ka mid ah: taageero, u doodid, xiriir dhisid, bulsho, aqoonsi, awoodsiin, tabaruc, iyo ka qeyb qaadashada bulshada.
Sababtoo ah kooxda waxaa ku jiray sideed arday oo cusub, kooxdu waxay adeegsatay qaar ka mid ah habab isku dhiska bulshada ah sidii sanadkii hore oo ay ku jiraan adeegsiga sheekada Stitch Story (Green Card Voices) si ay isku bartaan. Kulamada toddobaadlaha ah, ardaydu waxay baari jireen waaya-aragnimadooda dugsiga, iyagoo baaraya sida kooxaha bulsheed ee iskuulka ay ugu saleysnaayeen jinsiyado iyo aqoonsiyo kale oo bulsheed; waxay barteen habka cilmi baarista iyo anshaxa cilmi baarista; waxayna la wadaageen aragtidooda ku saabsan iskuul loo dhan yahay iyada oo loo marayo khibrad guddiga aragga.
Nasiib darrose, bilowgii cudurka faafa ee ‘COVID-19’ macnaheedu wuxuu ahaa inay awoodi kari waayeen inay dib isu urursadaan kadib xilligii jiilaalka oo ay dejiyaan su’aal iyo qorshe cilmi-baaris ah. Laba ka mid ah xubnaha kooxda ayaa la kulmay dhowr jeer Carleton co-PIs waxayna bilaabeen akoon Instagram ah si ay ugu dhajiyaan qaar ka mid ah waayo-aragnimadooda intii lagu jiray aafada. Waxaan sidoo kale soo dhejinay wixii ay kooxdu ka baratay labadii sano ee la soo dhaafay ee ku saabsanaa Cilmi-baarista Waxqabadka Ka Qaybqaadashada Dhallinyarada (Instagram: youthgroup_for_a_better_tmr). Haddii aan awoodno inaan yeelano koox arday kale sannadka soo socda, waxaa la weydiin doonaa inay doonayaan inay u adeegsadaan koontada ‘Instagram’ inay ku dhajiyaan shaqadooda. Bandhig aragti ka timid koox arday ah
Iyadoo lagu saleynayo kooxda Carleton awood la’aanta luqadda Soomaaliga, labada co-PIs ayaa go’aansaday in la qoro koox dhallinyaro Soomaali ah oo qaan-gaar ah; kooxda Carleton waxay kula shaqeyn lahayeen dhalinyarada qaangaarka luqadda engiriisiga iyo awoodaha labada luuqad ee dhalinyarada qaangaarka ah ayaa ka caawin doonta inay la shaqeeyaan bulshada iyadoo kuxiran waxa ay doorteen inay sameeyaan. Kooxdu waxay ka koobneyd dhalinyaro horey ula soo shaqeysay kooxda Carleton sanadkii ugu horeeyey ee mashruuca CNCS: afar ka mid ah waxay ka mid ahaayeen kooxda cilmi baarista ardayda dugsiga sare midkoodna wuxuu la shaqeeyey kooxda cilmi baarista waalidka Soomaaliyeed oo ahaa turjubaan. Intii lagu guda jiray kulamadooda toddobaadlaha ah ee dayrta, kooxdu waxay ka wada hadleen wixii ay soo mareen markii ay ahaayeen ardayda wax ka barata dugsiyada dadweynaha ee Faribault iyo fikradahooda ku saabsan wixii u shaqeeyay ama aan u shaqeyn si loo taageero. Waxay sidoo kale wax badan ka barteen bulshada Soomaaliyeed ee ku nool gobolka Minnesota iyaga oo u maraya baaritaanka tirakoobka iyo daawashada dukumiinti ka hadlaya doorka gabaygu ku leeyahay dhaqanka Soomaalida.
Waxay sidoo kale kulan la yeesheen arday dhawaan ka qalin jabiyay kuleej afar sano ah. Kooxdu waxay go’aansatay inay duubto taxane ku saabsan waaya-aragnimadooda. Sababtoo ah dib udhaca laxiriira COVID, kooxdu waxay awooday oo kaliya inay duubto qabyo ah hal dhacdo sanadkaan oo diirada lagu saaray waaya-aragnimadooda dugsiyada dawlada ee Faribault. Waxay qorsheynayaan inay dib u duubaan dhacdada sanadka soo socda, gaar ahaan inay hubiyaan in dhammaan xubnaha kooxda codkooda lagu daro, oo ay weheliyaan qaybo cusub oo dheeri ah.
Iyadoo lagu saleynayo natiijooyinka ka soo baxay cilmi baarista Sannadka 1aad ee ay sameeyeen kooxaha waalidiinta ee Soomaalida iyo Latinx, kooxda cilmi-baarista macallinka, iyo kooxda cilmi-baarista ardayda, maamulayaasha dugsiga sare waxay abuureen koox sinnaanta dadyowga ku saleysan sannadkan oo qayb ka ah qorshahooda waxqabad. Kooxda sinnaanta, oo ay hogaaminayeen labada maamule ku xigeen, ayaa soo saaray casharo dhamaan shaqaalaha ah oo kusaabsan sinaanta jinsiyada iyo midab takoorka. Kaaliyaha maamuleyaashu waxay kahadleen caqabada haysata in aan waqti badan loo helin horumarinta xirfada guud ahaan degmada dugsiga. Qaar ka mid ah fadhiyadaas waxaa ka mid ahaa:
1. Daawashada fiidiyow (“Silent Beats”) oo ka hadlaya eexda iyo fikradaha taasoo horseeday dood ku saabsan sida kuwa xaalku noqonayo iskuulada dhexdooda iyo abuurista xeelado lagula dagaallamayo fikradaha iyo eexashada.
2. “History walk”: iyagoo baaraya 50 siyaasadood iyo sharciyo kaladuwan (tusaale go’aamadii Maxkamadda Sare) ee sii waday cunsuriyadda si cad ama u horseeday natiijooyinka cunsuriyadda ee waxbarashada. Kaaliyaha maamuleyaashu waxay qaabeeyeen dooda iyagoo macalimiintu ka fikirayaan boqolaalka sano ee siyaasadaha sii wadaya dulmiga isla markaana ka tarjumaya doorka ay ku leeyihiin waqtigan xaadirka ah inay ka shaqeeyaan dhibaatadan qotoda dheer. Waxay doonayeen inay cadeeyaan in kastoo xaalada hada jirta aysan aheyn qasab macalimiinta, hadana ay masuuliyadeeda ahayd inay badalaan. Wadahadalkan wuxuu macallimiinta u horseeday inay baaraan siyaasadaha iyo natiijooyinka buundada dugsiga iyo kal-fadhiyo horumarineed oo xagga xirfadaha ah oo xagga xagaaga ah oo ku saabsan sinnaanta shahaadooyinka oo ku saleysan doodaha buugga, Darajaynta Sinnaanta ee Joe Feldman.
3. Waxaa jiray tababar maalin dhan ah oo loo qabtay dhammaan macallimiinta degmada oo lagu lafa guray sida cunsuriyadda looga soo horjeedo ay uga muuqato “madaxa, wadnaha, gacmaha.” Buugga, “Culturally Responsive Teaching and The Brain” ee ay qortay Zaretta Hammond, ayaa bixisay qaab-dhismeedka ugu muhiimsan ee kulankaan.
Gabagabada Sannadka 2aad
Isgaarsiinta wax ku oolka ah ee ka dhex jirta kooxaha daneeyayaasha oo dhan ayaa u soo baxday inay tahay qodob muhiim u ah u jaheynta iskuulka, bulshada, iyo dhaqanka shaqsiyadeed si wax ku ool ah loogu taageero Latinx iyo ardayda iyo qoysaska Soomaaliyeed ee degan Faribault. Kooxda waalidiinta Latinx waxay si gaar ah ugu adkaysteen in waalidku ay si buuxda uga qayb qaataan go’aamada uu dugsigu ka gaadhayo iyo ubadkooda. Markii uu dugsigu raadsanayay talooyinkooda ku saabsan barnaamijka cusub eeRISE, tusaale ahaan, waaliddiintu waxay ka hadleen sida barnaamij isku mid ah oo taageero ah oo ka socda Northfield uu waalidiinta uga tago wadahadalka. Kooxda cilmi baarista waalidka waxay si aad ah u muujiyeen rabitaankooda ah in lala socodsiiyo lana baro waxa ku saabsan taageerada iyo talada ay siiyaan shaqaalaha iskuulka. Sida xubin ka mid ahi hadalka u dhigtay, “yaa kale oo carruurteenna uga aqoon fiican innaga, waalid ahaan? Nasiib darro, halkan, dhallinteennu waxay dhammaystireen 18 sano mar horena waxay gaareen da’da sharciga ee bulshada. Laakiin ka hor inta aysan gaarin 18, in badan oo iyaga ka mid ah ma lahan biseyl ku filan oo ay ku doortaan ama ku go’aamiyaan dugsiga saxda ah ama xirfadda. ” Maamulayaasha dugsiga sare waxay qaadeen talaabooyin wax ku ool ah oo lagu wanaajinayo xiriirka ka dhexeeya dugsiga, Latinx iyo waalidiinta Soomaaliyeed, in kasta oo ay weli jiraan horumarin lagu sameynayo. Tusaale ahaan, waxay qaadatay bilawga cudurka faafa ee COVID-19 ee degmada dugsiga si loo horumariyo tilmaamaha fiidiyowga ee Isbaanishka iyo Soomaaliga si looga caawiyo waalidiinta inay helaan marinka waalidka khadka tooska ah ee degmada.
Sababtoo ah xirnaanshaha iskuulka ee laxiriira COVID-19 iyo amarada guri joogidda, waxaan awoodi kari weynay inaan sii wadno kulamada shaqsi ahaaneed ee usbuuclaha ah ee kooxaha cilmibaarista bulshada.
Kooxda Cilmibaarista Waalidka Latinx
Waxaan u gudubnay shirar dhinac internet ka ah oo lala yeelanayo kooxda waalidka Latinx ka dib markii aan qaadanay seddex kulan oo aan ku caawinayno xubnaha inay bartaan Zoom, Google, iyo aaladaha kale ee internetka. Kooxda Latinx waxay la kulmeen hogaamiyaasha bulshada ee Faribault iyo Twin Cities si ay wax uga bartaan abaabulka bulshada iyo kaqeybgalka bulshada, wax badan ka ogaadeen dadaalada ay hogaamineyso bulshada ee loogu talagalay in lagu kala duwo manhajka iskuulada, laguna tababaro xirfadaha fududeynta maadaama kulamada ay fududeeyeen waalidiinta Latinx. ka badan Carleton co-PIs.
Kooxdha dhalinyaro ah oo cilmi baaris Soomaali
Kooxda dhalinyarada ee dhalinyarada ah ee Soomaaliyeed waxay badiba awood u yeesheen inay u gudbaan kulamada khadka tooska ah, inkasta oo masuuliyadaha jaamacadaha, jadwalka shaqada (xubno badan oo ka mid ah kooxdu waxay qaateen saacado shaqo oo dheeri ah si ay u taageeraan qoysaskooda sababtoo ah saameynta dhaqaale ee aafada), iyo waqtiga Ramadaanku wuxuu ka dhigay mid dhib badan inay kulmaan kooxdan. Waxa kale oo dhib ahayd in la siiyo taageero farsamo iyo qalab sax ah maxaa yeelay ma awoodno inaanu la kulanno shaqsi ahaan. Waxay duubteen qayb ka mid ah dhacdo ku saabsan wixii ay ku soo qaateen iskuulada Faribault. Haddii ay jirto sanadkii saddexaad ee maalgelinta CNCS, kooxdu waxay qorsheyneysaa inay dib u duubto dhacdadaas qabyada ah iyo inay sameyso shan qaybood oo dheeri ah.
Kooxda Cilmi Baarista ee Somali iyo Latinx
Waxay ahayd tan ugu adag ee lalaxiriiriyo ardayda dugsiga sare ee Faribault, iyadoo la ogyahay in kulamadooda todobaadlaha ah ay had iyo jeer toosanyihiin iskuulka kadib, una dhow dugsigooda sare. Kooxda Carleton waxay awood u yeesheen inay dib ula xiriiraan afar ka mid ah ardayda, kuwaas oo go’aansaday inay rabaan inay bilaabaan xisaabaadka baraha bulshada si ay fariimo togan oo dhiirigalin ah ugu diraan asxaabtooda. Dhammaantood waxay xuseen in u gudbida barashada fogaanta ay dhib badan tahay – waxay tabeen inay la falgalaan waxna ka bartaan saaxiibadood iyo inay si fudud uga helaan taageerada dadka waaweyn.
Guulaha iyo saameynta ka dhalatay Sannadka 2aad
- Kulan Shaqsiyeed todobaadle ah (Oktoobar ilaa Diseembar 2019) oo lala yeesho seddex koox cilmi baaris bulsho si wax looga barto dhismaha bulshada iyo cilmi baarista waxqabadka kaqaybqaadashada; Kulamada toddobaadlaha ah ee khadka tooska ah ee Latinx ee kooxda cilmibaarista waalidka iyo kooxda Dhallinyarada Soomaaliyeed ee Dhallinyarada ah (Abriil ilaa Juunyo 2020).
- Fiidiyow ay sameeyeen kooxda cilmibaarista waalidka ee Latinx si loogu dhiirrigeliyo bulshada Latinka ee Faribault inay u codeeyaan doorashooyinka canshuuraha dugsiga bisha Nofeembar 2019.
- Madal furan oo ku saabsan sinaan la’aanta jinsiyadaha ee iskuulka lagu qabtay banaanka xagaagan oo ay ka soo qeyb galeen labo xubnood oo ka tirsan kooxda cilmi baarista ee Dadka waaweyn ee Soomaaliyeed.
- Maamulaha Kaaliyaha Dugsiga Sare ee Faribault, Joe Sage, oo ay doorteen Kulliyadda Carleton Abaalmarinta Iskaashatada Beesha ee Madaxweynayaasha iyada oo loo marayo Minnesota Campus Compact.
- Ka mid noqoshada xubin ka tirsan kooxda waalidka Latinx iyo Carleton co-PIs doodaha ka dib jawaabta COVID ee ku saabsan sida loogu sameeyo barnaamijyo khadka tooska ah looga heli karo waalidiinta Soomaalida iyo Latinx.
- Ka mid noqoshada laba xubnood oo ka tirsan kooxda waalidka Latinx, hal xubin arday ah iyo Co-PI Chikkatur habka wareysiga si loo shaqaaleysiiyo shaqaale barnaamijka cusub ee RISE.
- Kooxda Dhallinyarada Soomaaliyeed ee Da ‘yarta ah ayaa duubay qayb ka mid ah dhacdooyinka oo ku saabsan waaya-aragnimadooda dugsiyada Faribault.
- Horumarinta koorsada Carleton College Community-based Learning & Scholarship: Ethics, Practice dayrta 2020 by Cilmibaaraha Bulshada ee Waalidka ee ‘CNCS Latinx’ Cynthia Gonzalez iyo wada-hawlgalka PI Emily Oliver. Waxay xaqiijiyeen abaalmarinta howlaha guud ee gudaha (oo laga soo qaatay deeqda Mellon Foundation) si ay u taageeraan koorsadan.
- Horumarinta koorsada Refugee and Immigrant Experiences in Faribault, MN. oo Macalimiin ka yihiin Anita Chikkatur iyo asxaabta St.Olaf. Koorsadu waxay diiradda saaraysaa caqabadaha iyo fursadaha dadka ka soo jeeda qaxootiga iyo soogalootiga iyo barayaasha iyo hoggaamiyeyaasha bulshada si ay u abuuraan xaalado taageero oo buuxiya baahiyaha iyo himilooyinka bulshooyinkaas.
- Xubin ka tirsan kooxda cilmi baarista waalidka Latinx, Cynthia Gonzalez, ayaa weydiisatay inay u adeegto “lataliye dhaqameed” Golaha Dugsiga Faribault.
- Waxqabadka dugsiga: (1) in la joojiyo siyaasada “maya hood / koofiyad” taasoo dhalisay in ay yaraadaan talaabooyinka edbinta ee ardayda; (2) bedelida howlaha kormeerka subaxnimada si loo hubiyo in arday kasta uu la yeesho ugu yaraan seddex wada hadal oo fiican oo lala yeesho qof weyn kahor mudada koowaad; (3) kulamada bilaha ah ee udhaxeeya maamulayaasha dugsiga sare iyo waalidiinta soomaalida iyo Latinx; (4) abuuritaanka kooxaha sinnaanta dugsiga sare iyo degmada; iyo (5) wicitaanada taleefannada iyo waraaqaha loo dirayo waalidiinta lagu soo diro Isbaanishka iyo Soomaaliga, marka lagu daro Ingiriisiga.
- Horumarinta barnaamijka taageerada tacliimeed ee cusub, “Realizing Individual Student Excellence” ama RISE si wax looga qabto welwelka ay ka muujiyeen ardayda iyo waalidiinta inta lagu jiro Sannadka 1aad ee ku saabsan bixinta taageero tacliimeed inta lagu jiro maalinta dugsiga.
- Horumarinta xirfadeed ee dhammaan shaqaalaha ee ku saabsan sinnaanta jinsiyadaha iyo cunsuriyadda ka dhanka ah dugsiga.
- Kulamada horumarinta xirfadaha xagaaga waxaa diirada lagu saaray sinaan bixinta taas oo horseeday siyaasad cusub oo buundooyin bixin oo guud ahaan iskuulada laga hirgaliyay dayrta 2020.
- Afar iyo toban arday, oo uu weheliyo Kaaliyaha Maamulaha Shawn Peck, ayaa kaqeybgalay shir madaxeed dhalinyaro oo hogaamineed oo ay maal galisay Golaha Hoggaanka Dhallinyarada Qaranka.
- Soo bandhigida Cynthia Gonzalez (kooxda cilmibaarista waalidka ee Latinx), Amina Aden (kooxda cilmibaarista waalidiinta Soomaalida), iyo Emily Oliver iyo Anita Chikkatur (deeq-wadaha PIs) shirkii cilmibaarista CNCS ee Washington, DC, bishii Sebtember 2019.
- Fiidiyow ay sameeyeen kooxda waalidiinta Latinx oo ku saabsan khibradooda PAR ayaa lagu soo bandhigay isku soo dubaridka “imagining America” bishii Oktoobar 2019 iyada oo qayb ka ah aqoon isweydaarsiga PAR oo ay hoggaamineyso wada-hawlgalka PI Anita Chikkatur.
Sannadka 3aad
Ujeeddooyinka guud
Sannadkii saddexaad (Oktoobar 2020 -Sebtember 2021), deeqdu waxay taageertay sii wadista cilmi -baarista iyo sidoo kale tallaabooyinka ka jawaabey cilmi -baaris ay sameeyeen kooxo kala duwan labadii sano ee ugu horreysay. Inta ugu badan, deeqdu waxay taageertay shaqaaleynta barnaamij cusub, RISE (Xaqiijinta Heerka Ardayga Shakhsi ahaaneed), barnaamij taageero iyo taageero bulsho oo loogu talagalay ardayda jiilka kowaad, ardayda kasoo jeeda dadka aan cadaanka aheyn, iyo ardayda dhaqaalahoodu hooseeyo ee Dugsiga Sare ee Faribault. Barnaamijku wuxuu bilaabmay dayrta 2019 qayb ahaan isagoo ka jawaabaya cilmi -baaristii ay sameeyeen kooxaha cilmi -baarista waalidka iyo dhalinyarada intii lagu jiray sannadka koowaad ee mashruuca PAR. RISE waxaa taageera AmeriCorps Promise Fellows oo hadda ka jira dugsiga dhexe sidoo kale.
Kooxda waalidka ee Latinx waxay sii wadeen abaabulka iyo xoojinta waalidiinta Latinx si ay u taageeraan waxbarashada carruurtooda. Dhanka kale, kooxda YPAR ee dugsiga sare waxaa fududeeyay la-taliye-tallaabadaas oo loola jeeday in lagu kordhiyo kartida iyo khibradda dugsiga sare iyo mid sidoo kale macno samaysay intii lagu jiray cudurka faafa ee COVID tan iyo safarka Carleton iyo tilmaamaha cilmi-baarista ayaa ka hor istaagtay co-PIs ka iney tagaan dugsiga sare. Deeqdan ayaa lagu taageeray kooxda dhalinyarada qaangaarka ah ee Soomaaliyeed si ay u duubaan oo u soo saaraan dhowr qaybood oo muuqaal ah oo ku saabsan waayo -aragnimadooda Faribault.
Sannadkii saddexaad ee deeqda ayaa sidoo kale lagu taageeray shaqada lataliye banaanka ka yimid oo la shaqeeyay shaqaalaha Xarunta Carleton ee Ka -qaybgalka Bulshada iyo Hawl -gelinta Madaniga (CCCE) si loo qiimeeyo xiriirka joogtada ah ee kulleejku la leeyahay la -hawlgalayaasha bulshada iyadoo xoogga la saarayo mashruuca PAR, iyo in la soo saaro warbixin/hage ku saabsan sida loogu daro shaqooyin badan oo is-dhaafsi iyo anshax-ku-saleysan oo bulshada ku salaysan oo dhan xarunta Carleton. Tani waxay fulisay hadafkii hore ee mashruuca si loogu daro hababka iyo natiijooyinka ka soo baxay mashruuca PAR oo lagu daray hababka ka-qaybgalka bulshada ee manhajka Carleton iyo wada-shaqaynta manhajka, gaar ahaan wargelinta barnaamijyada ay taageerto CCCE.
Faafida COVID waxay sii waday inay saameyn ku yeelato caafimaadka iyo fayoobaanta xubnaha bulshada ee ku lug leh mashruuca PAR waxayna hoos u dhigtay awoodda wada-hawlgalayaasha si ay shaqsi ahaan ula shaqeeyaan la-hawlgalayaasha bulshada. Si kastaba ha ahaatee, deeqda sanadkan waxay taageertay cilmi baarisyo iyo waxqabadyo kala duwan ee Faribault iyo Carleton.
Xusuusnow: wakaaladda bixintu waxay soo martay magac beddel ka yimid Shirkadda Adeegga Qaranka iyo Bulshada ee Americorps.
Kooxaha Sannadka 3aad
Caqabadaha caafimaadka, oo ay ugu wacan tahay COVID, ayaa si aad ah u saameeyay xubnaha kooxda sida caqabadaha xagga teknolojiyadda markii kooxdu u wareegtay shirarka internetka. In kasta oo ay jiraan caqabado, kooxdu waxay isku dayday inay hore ugu sii socoto himiladoodii xarunta dhaqanka waalidka Latino iyagoo abaabulayay shirar badan intii karaankooda ah. Si ka duwan labadii sano ee la soo dhaafay ayey waalidiintu waxay mas’uul ka ahaayeen abaabulka iyo fududeynta shirarka laftooda halkii Carleton co-PIs ka. Isbeddelkan ayaa u oggolaaday xubnaha kooxda inay yeeshaan xirfado kala duwan in kasta oo shaqadu inta badan qaadatay waqti dheer, waxay dareemeen lahaansho ka badan shaqadooda. Bishii Juun 2021, markii qaar ka mid ah isu imaadyada qof kale ay suurtogal noqotay mar labaad iyada oo ay ugu wacan tahay tallaalada ayey kooxdu waxay qabatay kulan shaqsiyeed kaas oo ay ka soo qeybgaleen in ka badan 20 waalid oo Latinx ah. Waxay ka wada hadleen shaqada ay kooxdu qabanayso waxayna lafo gureen fadhi/aragti ku saabsan waxa ay jeclaan lahaayeen inay ku arkaan xarunta waalidka. Kooxda ayaa sidoo kale barayaal iyo maamuleyaal kala duwan u soo bandhigtay shaqadooda iyo rabitaankooda ah inay iska kaashadaan degmada dugsiga si loo xoojiyo waalidiinta Latinx. Kooxdu waxay qorsheyneysaa inay kulan kale u qabato waalidiinta Fall 2021 iyagoo ka shaqeynaya hirgelinta dhacdooyinkoodii ugu horreeyay ee xarunta. Waxay rajaynayaan inay sugaan goob loogu talagalay xarunta mid ka mid ah dugsiyada magaalada ugu yaraan sannadka ugu horreeya. Waxay kaloo xoogga saari doonaan codsashada iyo hubinta maalgelinta xarunta.
Kooxda sannadkan waxaa waxaa xiriirye u haa Brian Coleman, Isuduwaha Xirfadda iyo Sinnaanta ee dugsiga sare. Brian wuxuu toddobaad kasta la kulmayey wada-hawlgalayaasha PIs Anita Chikkatur iyo Emily Oliver si ay u wada-horumariyaan manhajka kooxda YPAR. Kooxda sannadkan waxaa ku jiray afar arday oo Latinx ah iyo afar arday oo Soomaali ah kuwaas oo isugu jiray fasallada 9aad illaa fasalka 12aad oo waayo -aragnimo waxbarasho oo kala duwan ka haystay dugsiga sare. Brian wuxuu la kulmay kooxda asbuuc walba, markii hore wuxuu diiradda saarayay dhisidda bulsho ee siddeedda arday ka dibna wuxuu u gudbay barashada cilmi baarista. Marka la eego macnaha guud ee masiibada COVID, kooxda YPAR waxay go’aansadeen inay rabaan inay diiradda saaraan waaya -aragnimadooda asaaggooda sannadkii la soo dhaafay iyo barashada fogaanshaha iyo inay wareysiyo gaaban la yeeshaan 40 ka mid ah asaaggooda si ay xog uga ururiyaan mawduucaas. Waxay go’aansadeen inay ku faafiyaan natiijadooda saddex fiidiyow oo kala ah Ingiriis, Isbaanish, iyo Soomaali oo loogu talagalay asaagooda, macallimiintooda, maamulayaashooda, waalidiintooda, iyo qoysaskooda. Sababtoo ah jadwalka sanad dugsiyeedka, fiidyowgii ugu dambeeyay waxaa la soo saaray iyadoo la kaashanayo co-PI Chikkatur iyo arday-cilmi-baare Carleton.
Natiijooyinka ugu muhiimsan ee kooxda waxaa ka mid ah:
- Baahida loo qabo dugsiyada iyo qoysasku inay fahmaan sababta heerarka dhiirrigelinta ardaydu hoos ugu dhacday iyo caafimaadka maskaxdu u dhibtooday waqtigii barashada fogaanta taas oo saamaysay darajooyinkooda. Kooxdu waxay doonaysaa in bulshada la baro sida ardaydu dareemeen intii lagu jiray 2020-2021.
- Iyadoo aan lahayn qaab -dhismeedka fasallada, qaar badan oo ka mid ah ardayda iyo qoysaskoodu waxay ku dambeeyeen inay u arkeen dugsiga kuwo “ikhtiyaar” ah. Barnaamijyada sida RISE (oo ay taageerayaan deeqdan iyo saaxiibbadii BALLANQAAD) oo xoogga saaray bixinta taageero tacliimeed ayaa kaalin muhiim ah ka qaatay sidii ardayda loogu hanan lahaa waddada, gaar ahaan kuwa aan waalidkoodu aqoon u lahayn nidaamka dugsiyada Maraykanka.
- Ardaydu waxay xuseen in waalidkood aysan fahmin in barashada masaafada ay dhab ahaantii adag tahay, sida mid ka mid ah cilmi -baareyaasha ardayga uu sheegay, in shaqada waxbarasho ee guriga loo qaato (homework) aysan baaba’ayn. Qaar badan oo ardayda ka mid ah ayaa laga codsaday inay qaataan mas’uuliyado kale sida daryeelidda walaalaha taasoo adkaysay la -socodka waxbarashada fog.
Kooxda YPAR ee Dugsiga Sare ee Faribault oo la kulmaya Cilmibaadhayaasha Emily Oliver iyo Anita Chikkatur, Gu’ga 2021
Xubnahan kooxda ah waxaa si weyn u saameeyay masiibada, iyagoo wajahayey jirro, fasallada kuleejka ee internetka, mas’uuliyadaha qoyska, iyo baahida kordhaysa ee qoysaskooda ee dhaqaale. Kooxdu waxay awoodday inay duubto saddex qaybood oo dheeri ah oo podcast ah:
- dhaqanka ceeb ee bulshadooda Soomaaliyeed,
- waayo -aragnimada jinsiga iyo filashooyinka qoysaskooda iyo bulshadooda,
- Iyo dhaqanka casriga ah.
Wada-hawlgalayaashu waxay ka qaybgaleen dhacdadii dhaqanka ee caanka ahayd waxaana aad ula dhacay ka-qaybgalka kooxda ee kala duwan oo ah luqado iyo dhaqammo kala duwan! Dhammaan qeybahaas hadda waxaa laga heli karaa bogga Somali Out Loud ee degelkan.
Sawirka daboolka podcast-ka ee ay samaysay Caasha Oyow, oo xubin ka ah Kooxda Dhallinyarada Soomaaliyeed
Sannadka 3aad
Barnaamijkan ayaa qayb ahaan ku bilaabmay jawaab -celinta cilmi -baadhistii ay sameeyeen kooxaha bulshada sannadkii ugu horreeyey ee mashruucan, waxaa lagu taageeray lacago laga helay ilo kala duwan oo ay ka mid tahay deeqdani. Si madaxbannaan ayuu dugsiga sare u codsaday laba boos ee meriCorps PROMISE oo la shaqeeyay labada isku -duwayaasha barnaamijka. Co-PI Chikkatur iyo xubin ka tirsan kooxda cilmi baarista Latinx Cynthia Gonzalez ayaa qeyb ka ahaa kooxdii wareysatay musharixiinta u tartamaya jagooyinka isku duwaha barnaamijka. Intii ay la shaqaynayeen 100 arday ayaa ahayd yoolka bilowga ah, shaqaalaha barnaamijku waxay la shaqeeyeen in ka badan 200 oo arday intii lagu jiray sannad dugsiyeedka, iyagoo bixinayay taageero tacliimeed iyo la-talin iyo kaalmo baahiyaha shucuureed. Waxay kaloo ka shaqeeyeen inay waalidiinta iyo qoysaska ka qayb -geliyaan, oo ay ku jiraan diyaarinta baakadaha agabka dugsiga iyo raashinka si loogu dejiyo guryaha ardayda. Sida kooxda YPAR ay ku ogaadeen cilmi -baaristooda, taageerada barnaamijku bixiyay ayaa si gaar ah u caawisay ardayda aan cadaanka aheyn markii ay soo mareen caqabadaha barashada masaafada iyo caafimaadka iyo saamaynta kale ee masiibada ku yeelatay qoysaskooda iyo bulshooyinkooda.
Wada-hawlgalayaasha oo taageero ka helaya cilmi-baare arday Carleton waxay ka shaqeeyeen horumarinta ilaha ku jira mareegaha Cilmi-baarista Waxqabadka Ka-qaybgalka. Cilmi -baaraha ardayga (Eunice Valenzuela) ayaa si gaar ah diiradda u saaray helitaanka tusaalooyin iyo ilo ku qoran Isbaanish. Websaytka waxaa loo isticmaalay kheyraadka fasalka labada koorsooyin ee ay barteen iskaashatooyinka PI-da xilliga dayrta ee xoogga saaray Faribault. Ardayda ku jirta koorsada dayrta ee co-PI Chikkatur ayaa sidoo kale ka shaqeeyay buugaagta la qoray oo diirada lagu saaray waxbarashada qaxootiga iyo soo galootiga oo hadda laga heli karo mareegaha. Xagaagii 2021, khabiir soomaali ah ayaa mar labaad la shaqaaleysiiyey si uu u sii horumariyo bogga Soomaaliga waxaana la shaqaaleysiiyey tafatirayaal xirfadlayaal ah oo tafatiri kara bogga Isbaanishka. Xagaagii la soo dhaafay iyo sannad -dugsiyeedkan, cilmi -baare cusub oo arday ah, Ahtziry Tinajero, ayaa ka shaqeyn doona casriyeynta iyo dayactirka websedyka.
Mid ka mid ah sababaha Kuleejka Carleton ugu faraxday inay codsato oo hesho deeqda Wadahadalka Bulshada ee 2018 waxay ahayd inay awood u yeelato inay is dhexgaliso hababka PAR iyo natiijooyinkii ku aaddanaa ka-qaybgalka bulshada ee manhajka iyo wada-shaqaynta bulshada ee Carleton, gaar ahaan wargelinta barnaamijyada ay taageeraan kulliyadda Xarunta Ka -qaybgalka Bulshada iyo Bulshada (CCCE). Qaybta ka -qaybgalka qoto -dheer ee mashaariicda PAR micnaheedu waa inay qaadato sanado si loo dhiso xiriirada lagama maarmaanka u ah inay u shaqeeyaan hab wax -ku -ool ah oo anshax leh. Ku lug lahaanshaha Co-PI Emily Oliver mashruuca tan iyo bilowgiisii ayaa fursad u siisay inay si macno leh ula barato xubnaha beesha Faribault. Iyada oo lala kaashanayo agaasimaha cusub ee CCCE, Sinda Nichols, co-PI Oliver waxay la shaqaysay la-taliye Susan Gust si ay uga qaybgalaan xubnaha bulshada oo ay ku jiraan kooxaha cilmi-baarista bulshada ee CNCS iyo xubnaha macallimiinta, oo ay ku jiraan co-PI Chikkatur, si loo horumariyo hage u oggolaanaya shaqo badan oo is-dhaafsi iyo anshax-ku-saleysan oo ku salaysan jaaliyadda Carleton. Hage-haan ayaa sidoo kale siin doona tusaalooyin hay’adaha kale ee tacliinta sare gaar ahaan kulliyadaha farshaxanka xorta ah oo inta badan haysta noocyo kala duwan oo kheyraad ah oo loo heli karo shaqada ku hawlan bulshada. Gust ayaa sidoo kale la shaqeeyay sawir-qaadaha garaafka si uu u soo saaro sawirro garaafyo ah oo ka mid ah wada-hawlgalayaasha bulshada fahamkooda kala duwan. Sawirada kooxda waalidka Latinx iyo kooxda YPAR waxaa lagu heli karaa iyagooIngiriis, Isbaanish, iyo Soomaali ah bogga Carleton PAR.
Sannadkii saddexaad ee deeqda ayaa sidoo kale taageertay aqoon-isweydaarsi laba maalmood socday Juun 2021. Qiyaastii 50 kuliyadood, shaqaale, iyo la-hawlgalayaasha bulshada ayaa ka qaybqaatay Qaabaynta Mustaqbalkayaga Wadaagga ah 2021. Aqoon-isweydaarsigan is-dhexgalka ah ayaa diiradda lagu saaray wada-shaqaynta ka-qaybgalka xubnaha bulshada, ardayda, shaqaalaha, iyo macallimiinta iyadoo CCCE ay ku dadaaleyso inay hormariso caddaaladda bulshada iyo midabka iyada oo loo marayo shaqadooda ay bulshadu ku hawlan tahay. Fududeeyeyaasha dibadda, Susan Gust iyo Tania Mitchell (oo ah ku -xigeenka borofisar tacliinta sare ee Jaamacadda Minnesota), ayaa gacan ka geystey in aqoon -isweydaarsiga lagu saleeyo aqoontooda, cilmi -baaristooda, iyo waaya -aragnimada qoto dheer ee shaqadan. Tania Mitchell, oo ah aqoonyahan caalamku aqoonsan yahay oo ku lug leh ka -qaybgalka bulshada iyo barbaarinta muhiimka ah, ayaa bixisay khudbad muhiim ah oo ku saabsan horumarinta sinnaanta jinsiyadda ee fasalka iyo bulshada. Susan Gust oo haysata aqoonta bulshada iyo la -taliyaha mashruucan, waxay la shaqaysay la -hawlgalayaasha bulshada ee Degmada Rice si ay u qaabayso una fududeyso nuxurka aqoon -is -weydaarsiga wada -shaqaynta bulshada oo ay ku jirto horumarinta sawirrada muuqaalka ah ee hababka bulshada ee wada -shaqaynta. Aqoon-isweydaarsigu wuxuu soo bandhigay fursado habaysan oo loogu talagalay dhisidda xiriirka iyo geeddi-socodyada ka-qaybgalka ee keenay ka-qaybgalayaasha ka-qaybgalka barashada, ogaanshaha, iyo samaynta isbeddelka iyo xuddunta awood-qaybsiga, meelaynta, iyo aragtida sinnaanta.
Guulaha/Saamaynta Sannadka 3aad
- Dayrta 2020: Cilmi-baaraha Kooxda Waalidka ee Latinx Cynthia Gonzalez iyo co-PI Emily Oliver ayaa wada baray koorsada Kulliyadda Carleton Barashada & Deeqda-ku-saleysan Bulshada: Anshaxa, Tababarka. Waxay mar kale barayaan koorsada Deyrta 2021-ka.
- Deyrtii 2020: Co-PI Chikkatur wuxuu koorsada cusub ku siiyay Khibradaha Qaxootiga iyo Soogalootiga ee Faribault, MN, oo la baray Deyrtii 2020 oo ay wada qorsheeyeen wada-hawlgalayaasha PI Chikkatur iyo St. Olaf. Koorsadu waxay diiradda saareysaa caqabadaha iyo fursadaha dadka qaxootiyada iyo soogalootiga ka soo jeeda iyo barayaasha iyo hoggaamiyeyaasha bulshada si ay u abuuraan duruufo taageeraya oo daboolaya baahiyaha iyo rabitaanka bulshooyinkan. Ardayda Carleton waxay ka maqleen dhawr qof oo marti ku ahaa kuwaas oo badankoodu ku lug lahaa mashruuca PAR. Ardaydu waxay abuureen buug -yareyaal la qoray oo ku saabsan mowduucyo kala duwan oo la xiriira waxbarashada qaxootiga iyo soo -galootiga oo hadda laga heli karo webseydka PAR.
- Deyrta 2021: Xubin ka tirsan kooxda cilmi baarista waalidka ee Latinx, Cynthia Gonzalez, ayaa u fududeysay tababar ardayda Carleton oo ku saabsan xiriirka kulliyadda iyo bulshada.
- Maarso 2021: Co-PI Chikkatur iyo xubin ka tirsan kooxda waalidka ee Latinx Cynthia Gonzalez ayaa casuumay ka-qaybgalayaasha webinar on Latinx Rural Education, oo ay kafaala qaaday kooxda danta gaarka ah ee Waxbarashada Miyiga ee Ururka Cilmi-baarista Waxbarashada Mareykanka. (Fiidiyow)
- Juun 2021: Fududeeyaha kooxda YPAR ee Sannadka 3aad, Brian Coleman iyo co-PI Anita Chikkatur ayaa lagu soo bandhigay AmeriCorps Hawlgalinta Madaniga ah oo ah Isuduwaha Isbeddelka Bulshada: 2021 Wadahadalka Deeq-bixiyeyaasha Cilmi-baarista.
- Juun 2021: Kooxda waalidka Latinx waxay u soo bandhigeen 20+ waalidiinta Latinx (shaqsi ahaan) iyo maamulayaasha degmada iyo dugsiga sare (onlayn) oo ku saabsan shaqadooda iyo aragtidooda xarunta waalidka Latino.
- Juun 2021: Bandhigyo ay sameeyeen YPAR iyo kooxda waalidka ee Latinx ee Kulliyadda Carleton ee aqoon isweydaars loogu magacaabay “Qaabaynta Mustaqbalkeena Wadaagga ah: Horumarinta Sinnaanta iyada oo loo marayo Ka -qaybgalka Bulshada iyo Bulshada”.
- Xagaaga 2021: Fiidiyow ku saabsan daraasadda cilmibaarista ee kooxda YPAR (Sannadka 3aad) ee ku saabsan waayo -aragnimada ardayda ee barashada masaafada (Soomaali voiceover)
- Sebtember 2021: Co-PI Chikkatur waa xubin ka tirsan webinar ku saabsan Qiimeynta Sinnaanta isagoo adeegsanaya tusaalooyin ka socda mashruucan, shaqaalaha federaalka iyada oo loo marayo Xafiiska Maamulka iyo Miisaaniyadda.
- Socda: Koontada Instagram oo ay ku qoran yihiin qoraalo ay sameeyeen xubno ka tirsan kooxda cilmi -baarista ardayga.
. 
Kulanka 2aad ee YPAR – Dhaqdhaqaaqa Kooxdu waxay ku mashquulsanaayeen soo. wadaagga dhaqanka iyo farshaxanka saarista su’aalaha waraysiga si ay wax badan uga ogaadaan sida ay asaagood u soo mareen waxbarashada fogaanta sanadkan
Sannadka 4aad
Kooxaha Sannadka 4
Iyaga oo ka kooban lix waalid oo isku mid ah sida Year 3, kooxdu waxay diiradda saareen dhisidda xirfadahooda wax-qorista ee sanadkan iyagoo sii wada barashada xirfadaha tignoolajiyada iyo nidaamka dugsiga. Sannadaha 2 iyo 3, oo ku salaysan cilmi-baaristooda sannadka 1, kooxdu waxay go’aansadeen inay rabaan inay bilaabaan xarun waalid oo Latino ah Faribault. Sida ku meel gaadhka ah loogu magac daray Xarunta Centro de Conexion Latino, xaruntan ayaa siin doonta hab ay kooxda waalidka ee Latinx ku xidhidhaan bulsho weynta Latinx oo ay balaadhiyaan tirada waalidiinta ku lug leh. Xaruntu waxay taageeri doontaa waalidiinta Latinx ee raba inay fahmaan oo si wax ku ool ah u helaan nidaamka waxbarashada iyadoo lagu xoojinayo macluumaadka kooxda waalidka ee ay gacanta ku hayaan iyo iyadoo lagu xirayo barnaamijyada kala duwan ee ka jira bulshada iyo nidaamka dugsiga dhexdiisa. “Tiirarka” xarunta waxaa ka mid ah: taageero, u doodid, dhisidda xiriirka, bulshada, aqoonsiga, awoodsiinta, iskaa wax u qabso, iyo ka qaybgalka bulshada.
Sannadka 4-aad, kooxdu waxay codsatay saddex deeqo oo kala duwan, habkaas, waxay xiriir cusub la dhistay hay’adaha aan macaash doonka ahayn ee maxaliga ah – Healthy Community Initiative, Community Action Center, iyo Hay’adda Neighbors United – maadaama ay ahayd inay helaan kafaala-qaadayaal maaliyadeed deeqahooda. (Sababtoo ah siyaasadaha hay’adaha, Carleton College waxay diiday inay noqoto kafaala-qaadka maaliyadda.) Nasiib darro, mid ka mid ah codsiyada deeqda ma guulaysan. Waxay ahayd caqabad in la helo deeqo ku habboon baahida hadda jirta ee kooxda.
Kooxdu waxa kale oo ay abaabushay saddex booqasho jaamacadeed iyaga iyo dhawr waalid oo kale iyo carruurtooda. Waxay booqdeen Jaamacadaha South Central, Faribault iyo Jaamacadda Gobolka Minnesota, Mankato bishii Maajo 2022 iyo sidoo kale Jaamacadda Carleton bishii Juun 2022. Kooxdu waxay kaloo qorsheeyeen dhacdo waalidka Juun 2022 si ay ula wadaagaan macluumaadka ku saabsan qorshahooda xarunta; nasiib daro, waxay ku qasbanaadeen inay baajiyaan xaflada sababtoo ah goobtii ay u qoondeeyeen ayaa maalintaas ka luntay koronto heerkul sare awgeed. Kooxdu waxa ay qorshaysaa in ay xafladan qabtaan wakhti deyrtan oo ay ka faa’idaystaan xaflada si ay isu baraan waalidiin badan iyo in ay la xidhiidhaan oo ay martiqaadaan hogaamiyayaasha dugsiyada Faribault.
May 2022: Booqashadii Jaamacadda May 2022: Booqashadii Jaamacadda June 2022: College visit to Carleton College South Central College, Faribault, MN South Central College, Faribault, MN organized by Madres Latinas team and supported by CCCE director, Sinda Nichols
Sabab la xiriirta ka tagitaankii shaqada ee lataliyaha dugsiga ee fududeeyay kooxda YPAR intii lagu jiray Sannadka 3, fududeeyayaasha cusub waa in la aqoonsado. Nasiib wanaag, laba xubnood oo ka tirsan kooxda Year 1 ee dugsiga sare ee YPAR – Nima Harun iyo Damaris Garcia – waxay ku ogolaadeen inay fududeeyaan hawlaha kooxda YPAR. Co-PI Anita Chikkatur, Nima, iyo Damaris waxay la kulmeen maamulaha cusub ee dugsiga dhexe (oo hore u ahaa kaaliyaha maamulaha dugsiga sare) iyo kaaliyaha cusub ee maamulaha dugsiga sare (kaas oo xubin ka ahaa cilmi baarista shaqaalaha kooxda inta lagu jiro Sannadka 1aad ee mashruuca). Iyada oo ku saleysan xiriirka ay la lahaayeen Maamulaha Sage iyo sababta oo ah dugsiga sare waxa uu ku jiray daqiiqad kala guur ah, Nima iyo Damaris waxa ay go’aansadeen in ay u fiicnaan lahayd in kooxda YPAR ee dugsiga dhexe. Labada Nima iyo Damaris iyo siddeedda arday ee dugsiga dhexe waxay heleen fursad ay wax kaga bartaan oo ay iskaashi la sameeyaan Hay’adda YouthROC, kooxda YPAR ee Waqooyiga Minneapolis kuwaas oo bixiyay tababar iyo taageero intii lagu jiray Sannadka 1aad ee mashruuca.
May 2022: Kooxda YPAR ee Dugsiga Dhexe ee Faribault oo booqanaysa Jaamacadda Minnesota si ay uga qeybgalaan aqoon is waydaarsiga YoUthROC YPAR
Wixii ay soo ogaadeen Kooxda YPAR ee dugsiga dhexe
Kooxda YPAR waxay go’aansatey in ay awoodooda saaraan Cilmi-baaristooda ku saabsan waayo-aragnimada asaagooda dugsiga ee ku saabsan waxa ay ka dhigeen in ay ogaadaan ammaan iyo waxa ay ka dhigeen in ay ka tirsan yihiin dugsiga. Waxay direen sahan helay ku dhawaad 30 jawaabood. Kooxda YPAR waxay soo bandhigtay dhiggooda, maamulaha, iyo dhawr macalimiin ah sannad dugsiyeedka. Waxay ka codsadeen macalimiintooda inay dadaal dheeri ah si ay u dhisaan cilaaqaad iyaga oo sabab u ah xiriirka wanaagsan ee lala yeesho ayaa sameeyay farqi muhimada ah in dugsigu sameeyo “qol kheyraad iyo koror” halkaas oo ardaydu ay ku qaadan karaan nasasho oo ay ku Hel jawaab celin iyo taageero si ay u qoraan. dib ugu fasalka. Kooxda waxaa dhiirigeliyay “Qolka Purple” ee ay ardaydu dugsiyada Brooklyn Center – mashruuc ka soo baxayay kooxda YPAR ee dugsigaas. Kooxda Faribault waxay fursad u heleen inay la kulmaan cilmi-baarayaal ah, kuwaas oo ka socda Brooklyn Center oo ay ka soo qaybgaleen qayb ka mid ah aqoon-is-weydaarsiga YouUthROC ee ay kaga qayb-galeen qayb-galeen Jaamacadda Minnesota.
May 2022: Kooxda YPAR ee Dugsiga Dhexe, iyo fududeeyayaasha Nima Harun iyo Damaris Garcia, ka dib markii ay ka hadleen iskuulkooda
Watch this video to see the YPAR team at Faribault Middle School present their findings on a rise in conflicts among students at their school
Wanaagga iyo Caqabadaha Mashruuca: Milicsiga Cilmibaadhaha Anita Chikkatur
Soo jeedinta cilmi-baarista asalka ah, ujeedada ugu weyn ee mashruucan waxaa lagu qeexay fahamka waaya-aragnimada saddex kooxood oo kala duwan oo daneeyayaal ah ee Dugsiga Sare ee Faribault: ardayda Latinx iyo ardayda dugsiyada sare ee Soomaalida, waalidiintooda, iyo macalimiinta la shaqeeya ardaydaas. Mashruucu waxa uu doonayey in kooxaha ay khusayso ay qeexaan, sahamiyaan, oo ay fahmaan caqabadaha ay la kulmaan iyo hantida ay haystaan, si looga baxo fahamka liidata diirada saara iyo xalalka iyada oo la ilaalinayo farqiga la diiwaan galiyay ee ardayda jinsiyadaha laga tirada badan yahay’ waayo-aragnimada waxbarasho iyo natiijooyinka. Shaqada ay qabteen kooxaha cilmi-baarista bulshada ee kala duwan oo kaashanaya kooxda Carleton College iyo shaqaalaha degmada iyo dugsiga sare waxay hordhigeen baahiyaha, welwelka, xoogga, iyo hantida bulshooyinka Latinx iyo Soomaalida iyadoo degmada dugsigu ay ka shaqeyneyso hubinta in dugsiyadoodu ay noqdaan siinta dhammaan ardayda waxbarasho loo siman yahay.
Mid ka mid ah natiijadii ugu muhiimsanayd ee isticmaalka qaabka mashruuca PAR, sida codsiga wada sheekaysiga bulshada ee CNCS ee asalka ahaa loo baahnaa, waxay ahayd isbeddel cajiib ah sida waalidiinta, ardayda, iyo xubnaha bulshadu u arkaan naftooda marka loo eego dugsiga degmada. Isbedelkaani wuxuu si gaar ah u ahaa kooxda waalidka ee Latinx sababtoo ah kooxdu waxay awooday inay sii wataan shaqadooda wixii ka dambeeya Sanadkii 1aad iyo gelitaanka sanadka 2aad iyaga oo wata xubno isku mid ah, sidaas darteed waxay sii xoojinayaan xiriirkooda midba midka kale, Carleton, iyo maamulayaasha dugsiga sare.
Xiriir wax ku ool ah oo ka dhex jira iyo guud ahaan kooxaha daneeyayaasha ayaa u soo baxay inay tahay arrin muhim ah iyo caqabad ku ah beddelka dugsiga, bulshada, iyo dhaqamada gaarka ah si si wax ku ool ah loo taageero ardayda Latinx iyo ardayda Soomaaliyeed iyo qoysaska Faribault. Kooxda waalidka ee Latinx waxay si gaar ah ugu adkaysteen in waalidiintu si buuxda uga qayb qaataan go’aamada uu dugsigu ka gaadho iyo carruurtooda. Markii dugsigu raadsaday talobixintooda ku saabsan barnaamijka cusub, tusaale ahaan RISE, waalidiintu waxay ka hadleen sida barnaamij taageero oo la mid ah Northfield inta badan uga tago waalidiinta wada hadalka. Kooxda cilmi-baarista ee waalidku waxay si adag u muujiyeen rabitaankooda ah in lagu wargeliyo oo la baro waxa taageerada iyo talada ay siinayaan carruurtooda shaqaalaha dugsiga. Mid ka mid ah xubnaha ayaa u dhignaa, “Yaa kale oo naga yaqaan carruurteena, waalid ahaan? Nasiib darrose, halkan, dhallinyaradeenu waxay dhammaysteen 18 sano waxayna horeyba ugu da’da sharciga bulshada. Laakiin ka hor intaanay gaarin 18, qaar badan oo iyaga ka mid ah ma haystaan qaan-gaar ku filan oo ay ku doortaan ama go’aamiyaan dugsiga saxda ah, xirfadda. ” Maamulka dugsiga sare ayaa qaaday tillaabooyin wax ku ool ah oo lagu wanaajinayo xiriirka ka dhexeeya dugsiga iyo waalidiinta Soomaalida ee Latinx, in kasta oo ay jiraan horumarro la samaynayo. Tusaale ahaan, waxay ku qaadatay bilawga masiibada COVID-19 ee degmada dugsi si ay u horumariyaan hagaha fiidyaha ee Isbaanishka iyo Soomaaliga si ay uga caawiyaan waalidiinta inay galaan barta internetka ee waalidka ee degmada. Si kastaba ha ahaatee, isgaadhsiinta waxtarka leh ayaa weli ah caqabad, kooxda waalidka ee Latinx-na waxay si gaar ah uga walaacsan yihiin isbeddelada shaqaalaha muhiimka ah ee dugsiga sare iyo degmada dugsiga.
Beddelidda aragtida shaqaalaha iyo maamulayaasha dugsiga sare iyo degmada dugsigu waxay sidoo kale u soo baxday caqabad kale oo muhiim ah. Inta badan shaqada ay qabanayaan kooxaha kala duwan ee bulshada oo kaashanaya Cilmibaadhayaasha Jaamacadda Carletons waxay ku saabsan tahay imaatinka si loo aqoonsado adkeysiga, xariifnimada, iyo iskaa wax u qabsi ka dhex jirtay dhalinyarada iyo qoysaskooda oo ka yimid bulshooyin aan is-maamuli karin” (Ishimaru , 2020, p. 1). Xataa iyada oo ujeeddooyinka ugu wanagsan, inta badan dadaalka dugsigu ku doonayo in uu “ku hawlgeliyo” waalidiintu waxa ay ku fashilmaan aragtida liidata ee ku saabsan waalidiinta aan awoodda lahayn, ee ku saabsan u baahda in ay “wax ka bartaan” nidaamka dugsiyada Maraykanka, iyo hab-dhaqankan wuxuu u horseedi karaa qoysaska in ay dareemaan “in ay xukumaan barayaasha oo ay helaan [iyaga] dhaqamadooda, qiyamkooda, iyo mudnaantooda la iska indhatiray ama xitaa la xaqiray” (bogga 3). Tusaale ahaan, kulan Diisambar 2020 lala yeeshay shaqaalaha barnaamijka RISE, xubin ka tirsan shaqaalaha hay’ad maxalli ah oo aan faa’iido doon ahayn oo la shaqaynaysa barnaamijka ayaa uga hadlay waalidiinta iyo ardayda siyaabo liidata, sida samaynta malo-awaal ku saabsan sida ardaydu been ugu sheegaan waalidkood iyo iyagoo ku eedeeyay in waalidiintu aysan wax fikrad ah ka lahayn waxa dhacaya. Halka xubnaha bulshada iyo la-PI-yadu ay ka shaqeeyeen in ay beddelaan aragtiyaha liidata, aragtiyadan ayaa weli ah kuwo baahsan. Inta badan, waalidiinta waxaa la waydiiyaa waaya-aragnimadooda laakiin maaha wax ku saabsan duruufahooda. Si kastaba ha ahaatee, sida Ishimaru uu xusay, si kastaba ha ahaatee, “hab wada shaqayneed oo siman ayaa ka bilaabma dhismaha in qoysaska aan awoodda lahayn (oo ay ku jiraan da’yarta laftooda, daryeelayaashooda, iyo cilaaqaadka la dheereeyey) waxay ka dhigan yihiin ilo khibrad iyo hoggaamin oo aan si weyn loo isticmaalin si loo gaaro sinnaanta waxbarashada iyo caddaaladda” (p. 4)
Ishimaru wuxuu ku doodayaa in “Kaliya marka aan bilowno isbeddel waxbarasho oo lala yeesho qoysaska iyo bulshooyinka aan awoodda lahayn – oo udub dhexaad u ah mudnaanta, welwelka, khibraddooda, aqoonta, iyo agabka (halkii nidaamka, ama caddaanka, waalidiinta fasalka dhexe ama barayaasha) – karaa Anagoo ah inaan ka hortagno malo awaalka caadiga ah ee nidaamka ku saabsan waxa iyo cidda muhiimka ah” (bogga 51). In kasta oo mashruuca PAR uu isku dayay in uu kiiskan sameeyo oo uu fikraddan dhaqan geliyo, wada-hawlgalayaashu ma oga in saraakiisha dugsigu ay dhab ahaan u qaateen fikraddan sida ay u shaqeeyaan maalin-maalin ama sida ay u sameeyaan. go’aannada. Ugu yaraan wakhtigan xaadirka ah, inta badan shaqada degmadu qabato “si loo wanaajiyo ka qaybgalka qoyska” waxay ku koobnayd isku dayada “in la dhiso cilaaqaadka ama kobcinta cimilo soo dhawayn leh iyada oo aan wax isbedel ah oo aasaasi ah laga helin fikradaha asaasiga ah ee hoos u dhaca jaantuska caadiga ah ee ‘ hagaajinta da’yarta iyo qoysaskooda” (bogga 55). Intaa waxaa dheer, sida Bertrand & Lozenski note, haddii hadafka mashruuca cilmi-baaristu uu yahay isbeddel siyaasadeed, “waxaan u baahannahay inaan dib uga fikirno malaha in si fudud u faafinta natiijooyinka iyo talooyinka ay kicinayaan isbeddel” (bogga 8).
Shaqada ay suurta galisay deeqdani waxay muujisay baahida loo qabo in la taageero ardayda iyo waalidiinta midabka leh si ay u horumariyaan cilmi-baarista iyo xirfadaha abaabulka bulshada taasoo u sahlaysa inay cod xoog leh ku yeeshaan dugsiyada Faribault, halkii ay ku tiirsanaan lahaayeen kaliya rabitaanka degmada iyo kartida ay u leeyihiin inay si wax ku ool ah u wada shaqeeyaan. waalidiinta iyo dhalinyarada.
Gaaritaanka mashruuca iyo kartida waxaa si ba’an u saameeyay masiibada socota ee COVID. Bulshooyinka Minnesota ee midabka leh ayaa si aan loo qiyaasi karin u saameeyay masiibada, taas oo ka muuqatay caafimaadka iyo caqabadaha kale ee ay la kulmeen qaar badan oo ka mid ah xubnaha bulshada Soomaalida iyo Latinx ee ku lug lahaa shaqadan. Dhawr xubnood oo kooxda ka tirsan iyo xubnaha qoyskooda ayaa ku dhacay fayraska qaarna aad bay u xanuunsanayeen laftooda ama waxay ku qasbanaadeen inay daryeelaan xubnaha qoyska oo si xun u bukooday. Dadyowga ah Madow, Laatino, Aasiyaan, iyo dadka asaliga ah ee ku nool gobolka ee laga helay cudurka caabuqa koroonaha isbitaal ayaa la dhigay, waxayna u dhinteen cudurkaas heerar aad u sarreeya marka loo eego kuwa cad ee reer Minnesota (Waaxda Caafimaadka Minnesota, n.d.). Faafida ayaa hoos u dhigtay shaqadii kooxaha bulshada labadaba sababtoo ah caqabadahan caafimaad iyo caqabado farsamo awgeed. Tusaale ahaan, laba xubnood oo ka mid ah kooxda waalidka ee Latinx ayaa heli kara kombuyuutar, taas oo ka dhigtay mid aad u adag in la abaabulo oo laga qayb galo shirarka internetka. Iskaashatada Carleton waxay sameeyeen intii karaankooda ah si ay u daboolaan baahiyaha degdega ah, oo ay ku jiraan bixinta kombuyuutar iyo kaalmo farsamo, si ay u taageeraan kooxaha si ay u sii wataan shaqadooda.
Wada-hawlgalayaasha Carleton, waxa ay ahayd mid xiiso badan oo sahay ahaan adag in la taageero dhawr kooxood oo bulsho isku mar ah, gaar ahaan kooxda Carleton waxay isku dayeen inay ku bixiyaan agab iyo agab saddex luqadood (Ingiriis, Isbaanish, iyo Soomaali). Wadahadallada aan la yeelanay deeq-bixiyeyaasha kale ee AmeriCorps (ay ku jiraan Kulliyadda Smith, Jaamacadda Cincinnati, iyo kooxaha Jaamacadda Wisconsin-Whitewater) waxay caddeeyeen in mashruucayagu leeyahay waxyaabo macne u leh macnaha guud oo ka dhigay mashruuc saadka ah. Tusaale ahaan, marka la barbar dhigo Smith College (kuleejyada fanka fanka ee yar yar ee ka mid ah deeq-bixiyeyaasha), Carleton waxay la shaqaynaysaa dadka waaweyn iyo kuwa aan qaan-gaarin labadaba iyo ururada bulshada ee cusub oo aan si fiican loo helin. Wada-hawlgalayaashu waxay sidoo kale xaqiiqsadeen sida ay qiimaha u leedahay in la helo xubnaha kooxda Carleton oo ugu yaraan fahmi kara Isbaanishka marka la barbardhigo khibradaha taageeraya labada kooxood ee waalidka. (Xubnaha kooxda Carleton waxaa ka maqan xitaa aqoonta aasaasiga ah ee Soomaaliga.)
Af-soomaali la’aanta dhinaca kooxda Carleton ayaa si weyn u saamaysay shaqada aan la qaban karno waalidiinta Soomaaliyeed ee Faribault. Qiimaynta dibadda ee kooxda waalidiinta Soomaaliyeed ee Sannadka 1aad waxay caddaysay in waalid-cilmi-baarayaashu aysan u arkin “cilmi-baaris waxqabad ka qaybqaadasho ah” qaab-dhismeedka socodsiinta shaqada ay qabteen. Waxaa jiray jahawareer cad oo ku saabsan farqiga u dhexeeya waalidiinta cilmi-baarayaal ahaan iyo waalid ahaan ka-qaybgalayaal, xitaa dhinaca qiimaynaha dibadda. Waxay ahayd mid waxtar leh, in kastoo, in la helo warbixinta qiimaynta dibadeed sababtoo ah waxay si cad u muujisay in kooxda cilmi-baarista waalidka ee Somaaliyeed iska caabbinta mararka qaarkood iyo diidmada wadashaqeynta cilmi-baarista ay ka timid dareen qoto dheer oo shaki ah oo ku saabsan in wax kasta ay isbeddeli doonaan degmada dugsiga. Waxa kale oo caddaatay in bulshada Soomaalida ee Faribault ay horeba u lahaayeen xidhiidh bulsho oo xooggan iyo isku-xidhnaan, sababtoo ah masaajidka beesha iyo xafiiska Adeegyada Dib-u-dejinta ee Jaaliyadda Soomaaliyeed.
Saadka ee dhinaca Carleton, gaar ahaan dhinaca bixinta mushaharka cilmi-baarayaasha bulshada, waxay ahayd caqabad adag saddexdii sano ee mashruuca oo dhan, oo qaadatay saacado badan oo ah wakhtiga shaqaalaha CCCE, oo ay ku jiraan kuwa aan markii hore lahayn mas’uuliyadda tooska ah ee mashruucan. Wada-hawlgalayaashu waxay barteen in nooca qoto dheer, xidhiidhka wada shaqayneed ee ka dhexeeya xubnaha bulshada iyo shaqaalaha kulliyadda iyo nooca udub dhexaad u ah baahiyaha bulshada la aqoonsan yahay ay u muuqato mid aad uga duwan cilaaqaadka lagu qiyaaso mashaariicda fasalka ka-qaybgalka tacliinta ama shaqada iskaa wax u qabso ee ardaydu. Carleton College, iyo jaamacadaha guud ahaan, waa in ay isbeddel ku sameeyaan habka ay u ganacsadaan marka ay timaaddo taageerada mashaariicda cilmi-baarista ee bulshada ku salaysan waxayna badanaa qaadataa waqti ka dheer wareegga hal deeq si loo sameeyo isbeddeladan.
Caqabadda kale ee mashruuca soo food saartay saddexdii sano ee la soo dhaafay ayaa ah isbeddelada shaqaalaha ee Carleton iyo Faribault labadaba. Isku-duwaha ugu horreeya ee mashruuca, Amel Gorani, oo bilaabay mashruuca, ayaa ka tagay dhammaadka sannadkii hore, iyo Emily Oliver ayaa la wareegtay iskaashiga PI. Oliver waxa uu awooday in uu xidhiidh adag la sameeyo xubnaha bulshada Faribault labada sano ee soo socota. Iyadoo cilaaqaadkeeda xooggani uu taageeray xidhiidh adag oo ka dhexeeya Faribault iyo Carleton oo ka baxsan muddada deeqda, waxay sidoo kale ka tagtay Carleton dhammaadka sannadihii deeqda saddexaad. Si kastaba ha ahaatee, cilaaqaadka la dhisay intii lagu jiray waqtigeeda ayaa sii waday in ay kobciyaan shaqaalaha cusub – tusaale ahaan, cilmi-baadhaha waalidka Latinx Cynthia Gonzalez ayaa hogaaminaysay casharo ku saabsan xiriirka jaamacadeed iyo beesha ee ardayda ka shaqeyneysa CCCE saddexdii sano ee la soo dhaafay.
Dhanka Faribault, labada kaaliyaha maamulaha dugsiga sare iyo sidoo kale lataliyaha fududeeyay kooxda YPAR intii lagu jiray Year 3 ayaa ka tagay boosaskoodii. Iyadoo Cilmibaadhaha Chikkatur iyo qaar badan oo ka mid ah xubnaha kooxda bulshadu ay markii hore ka walaacsanaayeen kala-guuradan, isbeddelladani waxay siinayaan fursadda lagu sii wadi karo xiriirka muddada dheer ee ka dhexeeya hay’adaha iyo bulshada inkastoo isbeddellada ku yimaad shaqaalaha. Mid ka mid ah caqabadaha ugu waaweyn ee ay la kulmaan mashaariicda uu ka mid yahay mashruucan PAR ayaa ah sidii loo abuuri lahaa shuruudaha isbeddelka qaabdhismeedka oo inta badan qaata sannado badan qaabaynta iyo hirgelinta iyo isbeddelada shaqaalaha iyo siyaasadda ayaa si joogto ah u dhacaya. Ka shaqaynta isbeddellada lama huraanka ah ee shaqaalaha ku lugta leh waa inay qayb ka noqdaan jawaabta caqabadan.
Bertrand, M., & Lozenski, B. D. (2021). YPAR dreams deferred? Examining power bases for YPAR to impact policy and practice. Educational Policy, 37(2). https://doi.org/10.1177/08959048211019975
Ishimaru, A. M. (2019). Just schools: Building equitable collaborations with families and communities. Teachers College Press.
Minnesota Department of Health (n.d.). Retrieved from https://www.health.state.mn.us/communities/equity/about/covid19.html
